વૈશાખ: ૨૪૮૬ : પ :
૩૦. આચાર્યદેવ પરમકરુણાથી સમજાવે છે કે ભાઈ ઈંદ્રિયવિષયોમાં તને જે સુખની કલ્પના છે તે
ખોટી છે, તેમાં સુખ નથી, તે ઈંદ્રિયવિષયો પ્રત્યેની આકુળતા તો દુઃખ જ છે, એ જ રીતે
ઈંદ્રિયોના અવલંબનમાં અટકતાં જ્ઞાનનો વિકાસ અટકે છે.
૩૧. ભાઈ! એક વાર તું ઈંદ્રિયોથી ભિન્ન થઈને તારા અતીન્દ્રિય આત્માને લક્ષમાં લે તો, ઈંદ્રિયો વગર
જ જ્ઞાન ને સુખ કઈ રીતે હોય છે તેની ખાતરી તને તારા સ્વભાવના અવલંબને જ થઈ જશે;
અને ‘સ્વયંભૂ’ એવા સર્વજ્ઞના જ્ઞાન ને સુખનો પણ નિર્ણય તને થઈ જશે.
૩૨. ઈંદ્રિયવિષયોમાં ને રાગમાં જ સુખ કલ્પીને તેમાં લીનપણે જે વર્તે તેને અતીન્દ્રિય આત્માના
સુખનો નિર્ણય ક્્યાંથી થાય?
૩૩. રાગના એક વિકલ્પને પણ જે જીવ સુખનું કે જ્ઞાનનું સાધન માને છે તે જીવ ઈંદ્રિયવિષયોમાં જ
સુખ માને છે; આત્માના ‘સ્વયંભૂ’–સ્વભાવને તે માનતો નથી.
૩૪. રાગને સાધન માન્યું તો, જ્યાં રાગ નહિ ત્યાં સુખ નહિ–એમ તેની માન્યતામાં આવ્યું, એટલે
રાગ વગરનું અતીન્દ્રિય વીતરાગસુખ તેની શ્રદ્ધામાં ન આવ્યું. અતીન્દ્રિય સુખની જ્યાં શ્રદ્ધા પણ
ન હોય ત્યાં તેનો ઉપાય ક્્યાંથી કરે?
૩પ. “અહા, શુદ્ધોપયોગ જ મારા જ્ઞાન ને આનંદનો ઉપાય છે!”–આવો નિર્ણય કરતાં જ જીવની
પરિણતિ અંતરમાં વળે છે, ને બહારમાં ઊછાળા મારવાનું અટકી જાય છે.
૩૬. શુધ્ધોપયોગ એટલે શું? શુદ્ધ આત્મસ્વભાવમાં ઉપયોગની એકાગ્રતા તે શુદ્ધોપયોગ છે; તેને
રાગનું કે વિકલ્પનું અવલંબન નથી.
૩૭. આત્મદશાનું અપૂર્વ ‘પરિવર્તન’ કેમ થાય? જ્ઞાન અને રાગનું ભેદજ્ઞાન કરવાથી, અનાદિના
અજ્ઞાનનો નાશ થઈને અપૂર્વ સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટે છે.–આ જ અપૂર્વ પરિવર્તન છે.
૩૮. ચૈતન્યનું ભાન કરીને પછી જેઓ મુનિ થયા ને અતીન્દ્રિયરસના અનુભવમાં જેમણે જિંદગી
વીતાવી–એવા મહાન સંતનું આ કથન છે.
૩૯. કોને સમજાવે છે આ વાત?–જેને તૃષા લાગી છે, આત્મરસની જેને ગરજ થઈ છે, અનાદિની
અજ્ઞાનદશાનું પરિવર્તન કરીને જે જ્ઞાનદશા પ્રગટ કરવા માંગે છે અને તેનો ઉપાય વિનયથી પૂછે
છે, એવા શિષ્યને આચાર્યદેવ ભેદજ્ઞાનની આ વાત સમજાવે છે.
૪૦. ભાઈ, તારો ‘સ્વયંભૂ’ આત્મા રાગાદિ પરભાવોથી અત્યંત નિરપેક્ષ છે, રાગની અપેક્ષા વગર તે
સ્વયં જ્ઞાન ને આનંદરૂપ થાય છે.
૪૧. ‘વિદ્વાન’ કોને કહેવાય?–કે જે ભેદજ્ઞાનવાળો હોય તેને; સ્વયંભૂ આત્માને રાગથી જુદો જાણીને
જે ભેદજ્ઞાન કરે તે જ ખરો વિદ્વાન છે.
૪૨. આત્માનું હોવાપણું કે થવાપણું પરને લીધે જે માને તે જીવ ‘સ્વયંભૂ’ આત્માને નહિ જાણતો
હોવાથી અજ્ઞાની છે, મૂઢ છે.
૪૩. જેમ શુદ્ધોપયોગવડે કેવળજ્ઞાન ને પૂર્ણ આનંદ સાધવા માટે કોઈ વિકલ્પનું કે બાહ્ય પદાર્થનું
અવલંબન નથી તેમ કેવળજ્ઞાન થયા પછી પણ તે આત્માને પોતાના પૂર્ણ જ્ઞાન કે આનંદને માટે
કોઈ વિકલ્પનું કે પરનું અવલંબન નથી. પરના કે વિકલ્પના અવલંબન વગર જ સ્વયમેવ તે
આત્મા પૂર્ણ જ્ઞાન ને આનંદરૂપે પરિણમે છે તેથી તે ‘સ્વયંભૂ’ છે.
૪૪. જે પોતે જ સ્વયં જ્ઞાનસ્વરૂપ હોય તેને પોતાના જ્ઞાન માટે બીજાની અપેક્ષા કેમ હોય?–તેમજ જે
પોતે જ