ભાદ્રપદ : ૨૪૮૬ : ૧૩ :
સમયસારને–એટલે કે શુદ્ધ આત્માને જાણતા–દેખતા–અનુભવતા થકા મોક્ષમાર્ગને પામે છે, તેઓ
મોક્ષમાર્ગી છે, ધર્મી છે.
વિકલ્પ તે ચૈતન્યધામની મૂળ ચીજ નથી; ચૈતન્યધામ તે કાંઈ વિકલ્પની ઉત્પત્તિનું સ્થાન નથી,
તે તો આનંદની ઉત્પત્તિનું સ્થાન છે. વિકલ્પનું ઉત્થાન ચૈતન્યધામના આશ્રયે નથી થતું, તે વિકલ્પ
ચૈતન્યની ચીજ નથી, તે ચૈતન્યનું અંગ નથી ને તેના વડે ચૈતન્યતત્ત્વ પમાતું નથી; વિકલ્પની પક્કડ
કરનારો ચૈતન્યતત્વને પકડી શકતો નથી. ચૈતન્યને પકડવાનું સાધન તો નિર્વિકલ્પ એવો શુદ્ધનય છે, તે
ચૈતન્યનું જ અંગ છે. પ્રૌઢ વિવેકવાળા નિશ્ચય વડે ભેદજ્ઞાન કરીને, ચૈતન્ય અને વિકલ્પને જુદા કરી
નાંખવા,–તેમને જુદા કરીને ચૈતન્યમાં તો એકાગ્ર થવું ને વિકલ્પને છોડી દેવો, તે મોક્ષમાર્ગ સાધવાની
રીત છે.
ઇંદ્રના વૈભવનો ઉપયોગ તે ઈંદ્રે કરી શકતો નથી કેમકે તે તો આત્માથી બહારની ચીજ છે.
જગતનો કોઈ પણ જીવ આત્મા સિવાય બહારની ચીજનો ઉપયોગ કરી શકતો નથી. ઈંદ્રને બહારનો
વૈભવ ઘણો છે માટે તે સુખી છે ને નારકીને વૈભવ નથી માટે દુઃખી છે એમ નથી. બંનેમાંથી કોઈપણ
આત્માને તે બહારની ચીજો સુખનું કે દુઃખનું સાધન નથી. તે ઉપરાંત અહીં તો કહે છે કે જે વિકલ્પ છે
તે પણ આત્માના ચિદાનંદસ્વભાવથી બહારની ચીજ છે. ને તે બહારની ચીજ અંતરમાં ચૈતન્યસુખનું
સાધન થઈ શકતી નથી.
ભાઈ, તારા સુખનું સાધન તો તારા ચૈતન્યમાં છે. તારા મોક્ષમાર્ગની શરૂઆત તારા
ચૈતન્યમાંથી જ થાય છે, બહારથી કે રાગમાંથી તારા મોક્ષમાર્ગની શરૂઆત થતી નથી. આત્માના
મોક્ષમાર્ગનું સાધન બહારમાં તો નથી, રાગમાં પણ નથી, દ્રવ્યલિંગમાં એટલે કે વ્રત–મહાવ્રતના
વિકલ્પોમાં પણ મોક્ષમાર્ગનું સાધન નથી. મોક્ષમાર્ગનું સાધન એક જ છે કે શુદ્ધનયદ્વારા
પરમાર્થચૈતન્યસ્વરૂપને જાણવું. આ ચિદાનંદી ચૈતન્યતત્વને જાણ્યા વગર કિંચિત્ પણ સુખ–શાંતિ–
સ્વતંત્રતા–ધર્મ કે મોક્ષનું સાધન થાય નહીં. ભગવાન સમયસારનું દર્શન જ્ઞાન અને અનુભવન તો
નિશ્ચય પર આરૂઢ થવાથી જ થાય છે, તેના સિવાય બીજા કોઈ સાધનથી ભગવાન સમયસારનું
દર્શન–જ્ઞાન કે અનુભવન થતું નથી. માટે–
મોક્ષાર્થી જીવોએ અંતરમાં
શુદ્ધનયનાં અત્યંત અભ્યાસવડે ભગવાન
સમયસાર શુદ્ધ–આત્માને જાણવો–શ્રદ્ધવો
ને અનુભવવો. એમ કરવાથી મોક્ષના
ઉત્તમ સુખની પ્રાપ્તિ થશે.
પૂ. ગુરુદેવનું પ્રવચન પૂરું થતાં જ હર્ષભર્યા જયનાદ ઊઠયા :
ચૈતન્યરસભરપૂર જ્ઞાનસુધાઝરતી ગુરુવાણીનો જય હો.
તૃષાતુરની તૃષા છીપાવનાર અમૃતઝરતી ગુરુવાણીનો જય હો.