: ૮ : આત્મધર્મ : ૨૦૩
આત્મા એકલો જ્ઞાયક ચિદાનંદ સ્વરૂપ ત્રિકાળ છે; તેની અવસ્થામાં જે વિકાર કે સંયોગ છે તે
તેનું મૂળ સ્વરૂપ નથી. આચાર્યદેવ કહે છે કે હે જીવ! આવા આત્મસ્વરૂપને જાણીને, તેની જ શ્રદ્ધા–
જ્ઞાન–રમણતામાં તારા આત્માને જોડ...સ્વભાવના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્ર પ્રગટ કરીને તે મોક્ષમાર્ગમાં
તારા આત્માને સ્થાપ. કેમકે તેના સિવાય બીજો કોઈ મોક્ષમાર્ગ નથી. અંતરમાં આવા આત્મસ્વરૂપને
જાણ્યા વગર વ્રતાદિ શુભ ક્રિયાઓને કે દેહની ક્રિયાઓને જે ધર્મ માને છે તેને મોક્ષમાર્ગની ખબર નથી;
તે પોતાના આત્માને મોક્ષમાર્ગમાં નથી જોડતો પણ વ્યવહારમાં–રાગમાં જોડે છે એટલે કે સંસારમાર્ગમાં
જ જોડે છે; તેઓ પોતાના આત્માને અનુભવતા નથી એટલે તેમને ધર્મ કે મુનિદશા હોતી નથી. એ
વાત આચાર્યદેવ સમયસારની ૪૧૩મી ગાથામાં સમજાવે છે–
બહુવિધનાં મુનિલિંગમાં અથવા ગૃહીલિંગો વિષે
મમતા કરે, તેણે નથી જાણ્યો ‘સમયના સાર’ ને
જેઓ ખરેખર ‘હું શ્રમણ છું, હું શ્રમણોપાસક શ્રાવક છું’ એમ દ્રવ્યલિંગમાં મમકાર વડે મિથ્યા
અહંકાર કરે છે, એટલે કે વ્રત–મહાવ્રતના વિકલ્પો અને દેહની ક્રિયાઓમાં મમકાર કરીને તેને જ જેઓ
મોક્ષમાર્ગ માને છે, ને તેને લીધે જ પોતાને મુનિ અગર શ્રાવક માને છે તેઓ અનાદિરૂઢ એવા
વ્યવહારમાં જ મૂઢ વર્તે છે, પ્રૌઢવિવેકવાળા નિશ્ચય ઉપર તેઓ અનારૂઢ વર્તે છે એટલે કે સ્વ–પરનું
ભેદજ્ઞાન કરાવનારા નિશ્ચયસ્વરૂપને તેઓ ઓળખતા નથી; આવા જીવો પરમાર્થસત્ય એવા ભગવાન
સમયસારને દેખતા નથી–જાણતા નથી–અનુભવતા નથી, એટલે તેમને મોક્ષમાર્ગ હોતો નથી. મોક્ષમાર્ગ
તો આત્માના સ્વભાવના આશ્રયે છે, કાંઈ વ્રતના વિકલ્પોના આશ્રયે મોક્ષમાર્ગ નથી, કે દેહની
દિગંબરદશા વગેરેના આશ્રયે મોક્ષમાર્ગ નથી.
અહા, આચાર્યદેવ કહે છે કે હે ભાઈ! એક વિકલ્પ પણ તને લાભરૂપ નથી, તે તને આશ્રયરૂપ
નથી. તારો આશ્રય તારા અનંતગુણમાં છે, તેમાં અંતર્મુખ થા...તેમાં જ તારો મોક્ષમાર્ગ છે. કેમકે–
જ્યાં ચેતન ત્યાં સર્વ ગુણ કેવળી બોલે એમ, –જિનવર બોલે એમ,
પ્રગટ અનુભવો આતમા...નિર્મળ કરો સપ્રેમ...રે ચૈતન્યપ્રભુ?
પ્રભુતા તારી ચૈતન્યધામમાં....
હે ચૈતન્યપ્રભુ! તારી પ્રભુતા તારા ચૈતન્યધામમાં છે. તારો મોક્ષમાર્ગ પણ તારા ચૈતન્યધામમાં
જ છે. તારો કોઈ ગુણ કે મોક્ષમાર્ગ કયાંય બહાર બીજાના આશ્રયે નથી. જ્યાં ચૈતન્ય છે ત્યાં જ તેના
સર્વ ગુણો છે. ચૈતન્યના ગુણો ચૈતન્યમાં છે, રાગમાં વિકલ્પમાં કે દેહની ક્રિયામાં ચૈતન્યના કોઈ ગુણો
નથી. ભાઈ, ત્યાં તું નથી; જ્યાં તું નથી ત્યાં તારા ગુણ કેમ હોય? ત્યાં તારા ગુણને ન શોધ.
ચૈતન્યમાં અંતર્મુખ થઈને ત્યાં જ તારા ગુણને શોધ. ચૈતન્યમાં જ તું છો, ને તારા સર્વે ગુણો તારામાં જ
છે. આમ જાણીને–
પ્રગટ અનુભવો આતમા...નિર્મળ કરો સપ્રેમ
અનંતગુણ સ્વરૂપ ચૈતન્યમૂર્તિ આત્માનો નિર્મળ પ્રેમ કરીને એટલે કે વીતરાગી રુચિ કરીને તેને
પ્રગટપણે અનુભવો.
આજે તો અકંપન આચાર્ય વગેરે ૭૦૦ મુનિઓની રક્ષાનો મોટો દિવસ છે. વિષ્ણુકુમાર મુનિએ
મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યેના પરમ વાત્સલ્યથી ૭૦૦ મુનિઓની રક્ષા કરી હતી. તે મુનિઓ કેવા? કે ઉપર કહ્યો
તેવો આત્મ–અનુભવ કરીને અંતરમાં સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ ધર્મને સાધનારા. અરે, મોક્ષમાર્ગને
સાધનારા મુનિવરો ઉપર આવો ઉપદ્રવ! તે દેખતાં વાત્સલ્યના રાગને લીધે એક મુનિરાજના મુખથી
‘હા..’એવો ઉદ્ગાર નીકળી પડયો...એક ક્ષુલ્લકે વિષ્ણુકુમાર મુનિને એ ઉપદ્રવની વાત કરી. અને સાથે
સાથે એમ પણ કહ્યું કે આપને વિક્રિયાઋદ્ધિ પ્રગટી છે તેથી આપ તે મુનિવરોની રક્ષા કરવાને સમર્થ
છો. શ્રી વિષ્ણુકુમાર મુનિને તો હજી ખબર પણ ન હતી કે પોતાને વિક્રિયાઋદ્ધિ પ્રગટી છે. અહા
મુનિવરો તો ચૈતન્યના આનંદમાં