: ૧૨ : આત્મધર્મ : ૨૦૭
મોક્ષને સાધવાની કળા
અલૌકિક મોક્ષમાર્ગની પ્રસિદ્ધિ કરીને સંતોએ
મુમુક્ષુ જીવો ઉપર અલૌકિક ઉપકાર કર્યો છે
* સ્વાશ્રિત મોક્ષમાર્ગ *
આ સમયસારની ર૭રમી ગાથામાં મોક્ષમાર્ગનો અબાધિત નિયમ બતાવીને આચાર્યદેવે સ્વાશ્રયરૂપ
મોક્ષમાર્ગની પ્રસિદ્ધિ કરી છે: હે જીવો! મોક્ષનો માર્ગ એક શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વભાવના આશ્રયે જ છે; માટે
મોક્ષાર્થીએ એવા સ્વાશ્રયરૂપ નિશ્ચય વડે બધોય પરાશ્રિત વ્યવહાર નિષેધવા યોગ્ય છે. અહા! ચિદાનંદ
સ્વભાવ પણ અલૌકિક...અને તેના આશ્રયે થતો મોક્ષમાર્ગ પણ અલૌકિક...તે અલૌકિક મોક્ષમાર્ગને પ્રસિદ્ધ
કરીને સંતોએ મુમુક્ષુ જીવો ઉપર મહાન ઉપકાર કર્યો છે.
* સમ્યગ્દ્રષ્ટિની કળા *
મોક્ષને સાધવા માટેની સમ્યગ્દ્રષ્ટિની કળા આચાર્યદેવે આ સમયસારમાં બતાવી છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિને
સ્વાશ્રય ભાવમાં મોક્ષમાર્ગની ધારા નિર્મળપણે ચાલી જાય છે. જેટલો પરાશ્રિતભાવ છે તે બધોય
સમ્યગ્દ્રષ્ટિના વિષયથી બહાર છે. પરાશ્રયે થતો ભાવ તો બંધનું કારણ હોવાથી બાધક છે; તે બાધકભાવમાં
જે એકપણે વર્તે તે જીવ મોક્ષનો સાધક કેમ હોય? અને જે મોક્ષનો સાધક હોય તે જીવ બાધકભાવમાં
એકપણે કેમ વર્તે?–માટે મોક્ષના સાધક જ્ઞાનીધર્માત્મા પરાશ્રિત ભાવોથી મુક્ત જ છે, ભિન્ન જ છે, એટલે શુદ્ધ
સ્વભાવના આશ્રયે તે પરાશ્રિત એવા સઘળાય વ્યવહારને છોડીને મુક્તિ પામે છે.–આ જ મોક્ષને સાધવા
માટેની સમ્યગ્દ્રષ્ટિની કળા છે. આવી કળાનું નામ જ અપૂર્વ વિદ્યા છે, તે જ વીતરાગી વિજ્ઞાન છે.
* મોક્ષને સાધવા માટેનો મહા સિદ્ધાંત *
* એક તરફ અબંધ–જ્ઞાતાસ્વભાવ, તથા તેના આશ્રયે થતાં સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળ–અબંધ પરિણામ;
તે બંને અભેદપણે શુદ્ધનિશ્ચયમાં આવ્યા.