: ૪ : આત્મધર્મ : ૨૦૭
આત્મા અને બંધને જાુદા કરીને મોક્ષને સાધનારી
ભ ગ વ તી પ્ર જ્ઞા
જેનાં અંતરમાં ભેદજ્ઞાનની તાલાવેલી થઈ છે–એવા મોક્ષાર્થી
શિષ્યે પૂછ્યું હતું કે પ્રભો! પ્રજ્ઞા જ મોક્ષનું સાધન છે એમ આપે
સમજાવ્યું, તો તે પ્રજ્ઞાવડે ખરેખર કઈ રીતે આત્મા અને બંધને
જુદા પાડી શકાય? તેના ઉત્તરમાં આચાર્યદેવે ભેદજ્ઞાનની
અલૌકિક વાત (ગાથા ૨૯૪માં) સમજાવી; આત્માનું લક્ષણ જ્ઞાન,
અને બંધનું લક્ષણ રાગ, એ બંનેને સ્પષ્ટપણે જુદા ઓળખાવ્યા.
(તેનું પ્રવચન ગતાંકમાં આવી ગયું છે.) આ રીતે, આત્મા અને
બંધ બંનેને સ્પષ્ટપણે અત્યંત જુદા પાડનારી ભગવતી પ્રજ્ઞા જ
મોક્ષનું સાધન છે. એ રીતે ભગવતી પ્રજ્ઞાને જ મોક્ષના સાધન
તરીકે વર્ણવીને હવે આચાર્યદેવ તેના ઉપર અલૌકિક કળશ ચડાવે
છે, તેમાં તીક્ષ્ણ પ્રજ્ઞાછીણી કઈ રીતે આત્મા અને બંધને અત્યંત
જુદા કરી નાંખે છે તેના પુરુષાર્થનું અદ્ભુત વર્ણન કર્યું છે.–
(સ્રગ્ધરા)
प्रज्ञाछेत्री शितेयं कथमपि निपुणैः पातिता सावधानेः
सूक्ष्मेऽन्तःसंधिबंधे निपतति रभसात् आत्मकर्मोभयस्य ।
आत्मानं मग्नमंतःस्थिरविशदलसत् धाग्नि चैतन्यपूरे
बंधं चाज्ञानभावे नियमितमभितः कुर्वती भिन्नभिन्नौ ।। १८१।।