: ૨૪ : આત્મધર્મ : ૨૧૦
ઓડકાર લેતાં બહારમાં ક્્યાંય સ્વાદ ભળતો જ નથી–કદિ સરસ ભોજનનો યોગ બને તો પ્રસન્નતાનો રાગ
(રતિભાવ) ઉત્પન્ન ન થાય. એવો અપૂર્વ અવસર પોતાના આત્મા પાસે ધર્મી માગે છે.
૧૦. શ્રીમદ્ કહે છે કે:–
“રજકણ કે રીદ્ધિ વૈમાનિક દેવની
સર્વે માન્યા પુદ્ગળ એક સ્વભાવજો.”
એ રીતે આત્માનંદ આગળ એ બધું ધુડ જ છે. પુરાય અને વિખાય એ એનો સ્વભાવ છે. તેનો પ્રેમ
છોડી અમે તો આત્માના આનંદમાં ઝુલીએ જે વાટે અનંતા વીતરાગી સંતો ચાલ્યા એ અમારો પંથ છે. પુણ્ય
ભલું ને પાપના સંયોગ ખરાબ એવો ભેદ (વિષમભાવ) ને મનમાં લાવે નહિ.
૧૧. વળી તેઓ કહે છે કે :–
‘એકાકી વિચરતો વળી સ્મશાનમાં
વળી પર્વતમાં વાઘ સિંહ સંયોગજો
અડોલ આસન ને મનને નહિ ક્ષોભતા
પરમ મિત્રનો જાણ્યે પામ્યા યોગજો..’
આનંદમાં ઝુલતાં, દેહની દરકાર રહેતી નથી–ભગવાન થવા માટે ભગવાને કહેલા ચારિત્રની
રમણતાએ ચડ્યે, ખેદ રહેતો નથી. તપમાં ખેદ હોતો જ નથી પણ આનંદ હોય છે જ્યાં લોકોને ખેદ અને ડર
લાગે છે ત્યાં સંતો કહે છે કે અમને અતીન્દ્રિય આનંદની અધિકતા છે વનમાં પર્વતમાં વાઘ સિંહનો સંયોગ હો
તો ભલે હો. દેહથી ભિન્ન અને શાશ્વત ચૈતન્ય સ્વરૂપથી અછિન્ન અભિન્ન અમે એકમેક છીએ એવી લીનતાનો
સ્વાદ લેવા રોકાણા ત્યાં શરીરનું અડોલ આસન હોય છે–મુખ્યપણે શરીરની એવી દશા હોય છે.
૧૨. શરીર જીવથી ભિન્ન છે, અત્યારે પણ પ્રત્યક્ષ ભિન્ન જ છે–મારે શરીર જોતું નથી અને સિંહને જોવે
છે અને લઈ જાય છે તો તે મિત્ર છે, સિંહ આવીને શરીરને પકડે એ ટાણે; હું પકડું અડોલ આત્મસ્થિરતા
એવી ભાવના જ્ઞાનીઓને હોય છે હું અવિનાશી અનંતગુણ સમ્પન્ન આત્મા છું, શરીર હું ત્રણ કાળમાં નથી
એવા ભાન પૂર્વક ચારિત્રમાં આરૂઢ થયો તે મુનિપદનું ચારિત્ર અલૌકિક છે. જગતની પરવા છોડી,–જગતથી
ઉદાસ વન જંગલમાં એકલા રહેવામાં મુનિને ખેદ નથી–નિશ્ચયસમ્યગ્દર્શન શું તેનું સ્વરૂપ હજી લોકોએ
સાંભળ્યું નથી; અને સમ્યગ્દર્શન વિના ચારિત્ર કદી હોય નહિ.
૧૩. અન્ય સ્થળે તેઓ કહે છે કે:–
વિદ્યુત, લક્ષ્મિ, પ્રભુતા પતંગ
આયુષ્ય તે તો જળના તરંગ;
પુરંદરી ચાપ અનંગ રંગ,
શું રાચિયે જ્યાં ક્ષણનો પ્રસંગ
આત્માના અનુભવથી પ્રગટ થતી કેવળજ્ઞાનરૂપી લક્ષ્મીનો નાશ થતો નથી પણ જગત જેને લક્ષ્મી,
(ધન) કહે છે તે તો વિજળીના ચમકાર સમાન છે. આત્માની પ્રભુતાથી વિરુદ્ધ બહારની માનેલી પ્રભુતા
મોટાઈ અમલદાર, શેઠિયાપણું પતંગના કાચા રંગ સમાન નાશવાન છે, બાહ્ય લક્ષ્મી મળે છે તે વર્તમાન
બુદ્ધિ–ચતુરાઈથી મળતી નથી પણ પૂર્વના પુણ્યથી આવી મળે છે. ખરી રીતે પૈસા તને મળ્યા નથી પણ મમતા
તેં કરી છે તે તારી સાથે રહે છે; માટે ખરેખર મમતા મળે છે, પર વસ્તુને આત્મા મેળવી શકતો નથી. આવું
જળના તરંગ સમાન ક્ષણભંગૂર છે કોઈથી રોકી શકાતું નથી. આકાશમાં થતા ઈન્દ્રધનુષ્ય સમાન અનંગ રંગ–
કામભોગની વિષય વાસના છે. રૂપાળા શરીર, યૌવન, પાંચ ઈન્દ્રિયના વિષયો ક્ષણમાં વિંખાઈ જાય છે. ‘શું
રાચિયે જ્યાં ક્ષણનો પ્રસંગ’ જુવો–નિત્યના લક્ષે અનિત્યનો વૈરાગ્ય.
૧૪. સંસારમાં કેવી વિચિત્રદશા થાય છે. જે માતાની કૂંખે અવતાર લીધો તેની સાથે ભોગ લેનારો