: ૪ : આત્મધર્મ: ૨૧૮
વીર પ્રભુનો માર્ગ
(વીર સં. ૨૪૮૮ના દીપાવલી ઉત્સવ પ્રસંગે
શીલપ્રાભૃત ગાથા ૧૧–૧૨ના પ્રવચનમાંથી)
આજે ભગવાન મહાવીર પરમાત્મા પાવાપુરીથી મોક્ષ
પામ્યા. ભગવાનનો આત્મા આજે પૂર્ણ નિર્મળ પર્યાયે
પરિણમ્યો, ભગવાન આજે સિદ્ધ થયા. પાવાપુરીમાં ઈન્દ્રો અને
રાજાઓએ નિર્વાણનો મોટો મહોત્સવ ઊજવ્યો. તે દીવાળીનો
તેમજ મોક્ષના બેસતા વર્ષનો આજે દિવસ છે. ભગવાનના
મોક્ષને આજે ૨૪૮૮મું વર્ષ બેઠું. ભગવાન પાવાપુરીથી
સ્વભાવઉર્ધ્વગમન કરીને ઉપર સિદ્ધાલયમાં બિરાજી રહ્યા છે.
અનાદિકાળમાં કદી નહોતી થઈ એવી અપૂર્વ દશા આજે
ભગવાનને પાવાપુરીમાં પ્રગટી, તેથી પાવાપુરી પણ તીર્થધામ
છે. સમ્મેદશિખરની યાત્રા વખતે પાવાપુરી યાત્રા કરવા ગયા
ત્યારે ત્યાં અભિષેક કર્યો હતો; ત્યાં (સરોવર વચ્ચે) જ્યાંંથી
ભગવાન મોક્ષ પધાર્યા ત્યાં ભગવાનના ચરણકમળ છે.
તીર્થંકરોનું દ્રવ્ય ત્રિકાળ મંગળરૂપ છે. જે જીવ કેવળજ્ઞાન
પામનાર છે તેનું દ્રવ્ય પણ ત્રિકાળ મંગળરૂપ છે.
ભગવાનનો આત્મા ત્રિકાળ મંગળસ્વરૂપ છે. તેનું દ્રવ્ય
તો ત્રિકાળ મંગળરૂપ છે, જ્યાંંથી મોક્ષ પામ્યા તે ક્ષેત્ર પણ
મંગળ છે, આજે મોક્ષ પામ્યા તેથી આજનો કાળ પણ
મંગળરૂપ છે, ને ભગવાનના કેવળજ્ઞાનાદિરૂપ ભાવ તે પણ
મંગળરૂપ છે, આ રીતે ભગવાન મહાવીર પરમાત્મા દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–
કાળ ને ભાવથી મંગળરૂપ છે. ભગવાન મોક્ષ પામતાં અહીં
ભરતક્ષેત્રમાં તીર્થંકરનો વિરહ પડ્યો. ભગવાનનું સ્મરણ
કરીને ભગવાનના ભક્તો કહે છે કે હે નાથ! આપે
ચૈતન્યસ્વભાવમાં અંતર્મુખ થઈને આત્માની મુક્તદશાને સાધી,
ને એવો જ આત્મા વાણીદ્વારા અમને દર્શાવ્યો. એવા સ્મરણથી
શ્રદ્ધા–જ્ઞાનની નિર્મળતા કરે તે મંગળ કાળ છે, જ્યાં એવી
નિર્મળદશા પ્રગટે તે મંગળ ક્ષેત્ર છે. શ્રદ્ધા–જ્ઞાનનો જે ભાવ છે
તે મંગળ ભાવ છે, ને તે આત્મા પોતે મંગળરૂપ છે.
ભગવાનનો મોક્ષકલ્યાણક ઊજવ્યા પછી ઈન્દ્રો અને દેવો
નંદીશ્વર દ્વીપે જાય છે અને ત્યાં આઠ દિવસ સુધી ઉત્સવ કરે
છે.
આજે ભગવાનના નિર્વાણનો દિવસ છે, ને આ
અષ્ટપ્રાભૃતમાં પણ આજે નિર્વાણની જ ગાથા વંચાય છે. કઈ
રીતે નિર્વાણ થાય અને કેવા પુરુષને નિર્વાણ થાય–તે વાત
શીલપાહુડની ગાથા ૧૧–૧૨માં કહે છે–