: ૬ : આત્મધર્મ: ૨૧૮
તો તે જ્ઞાનીને માર્ગની પ્રાપ્તિ કહેવામાં આવે છે. સમ્યક્્ માર્ગનું
પોતાને ભાન છે ને સમ્યક્્ માર્ગનું બરાબર પ્રતિપાદન કરે છે,
પણ હજી વિષયોથી વિરક્તિરૂપ મુનિદશા વગેરે નથી–અસ્થિરતા
છે, તો પણ તે જ્ઞાની ધર્માત્મા મોક્ષમાર્ગના સાધક છે, તે મંગળરૂપ
છે, તેને ઈષ્ટમાર્ગની પ્રાપ્તિ છે અને યથાર્થ માર્ગ દર્શાવનારા છે
તેથી તેનાથી બીજાને પણ સમ્યક્્ માર્ગની પ્રાપ્તિ થાય છે. પણ જે
જીવ વિષયોથી–રાગથી લાભ મનાવે તેને તો સમ્યક્્માર્ગની શ્રદ્ધા
જ નથી, તે તો ઉન્માર્ગે છે, અને ઉન્માર્ગનો બતાવનાર છે. ધર્મીને
રાગ હોય પણ તેને તે બંધનું જ કારણ જાણે છે, તેથી રાગ હોવા
છતાં તેની શ્રદ્ધામાં વિપરીતતા નથી, તેને માર્ગની પ્રાપ્તિ છે ને
તેનાથી બીજા જીવો પણ માર્ગની પ્રાપ્તિ કરી શકશે. સત્માર્ગને
પામેલા જીવો જ સત્માર્ગની પ્રાપ્તિમાં નિમિત્તરૂપ હોય.
અજ્ઞાની રાગથી પોતે લાભ માને છે, ને રાગથી લાભ
થવાનું મનાવે છે, એટલે તે પોતે માર્ગથી ભ્રષ્ટ છે ને તેની પાસેથી
માર્ગની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી. અહા, ચૈતન્યના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન અને
તેમાં લીનતારૂપ વીતરાગતા તે જ મોક્ષનો માર્ગ છે. મોક્ષાર્થીએ
એવી વીતરાગતા જ કર્તવ્ય છે, ક્્યાંય જરાપણ રાગ કર્તવ્ય નથી.
રાગનો એક કણીયો પણ મોક્ષને રોકનાર છે તે મોક્ષનું સાધન કેમ
થાય? આમ જ્ઞાનીને શ્રદ્ધા છે. અહા, જ્યાં પુણ્યભાવને પણ
છોડવા જેવો માને છે ત્યાં જ્ઞાની પાપમાં તો સ્વછંદે કેમ પ્રવર્તે?
ચારિત્રદશા રહિત હોય તો પણ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ મોક્ષમાર્ગમાં જ છે,
કેમકે તેને ચારિત્રની ભાવના છે ને રાગની ભાવના નથી; શ્રદ્ધામાં
તે આખા જગતથી વિરક્ત છે; અદ્ભુત જ્ઞાન વૈરાગ્યની શક્તિ
તેને પ્રગટી છે, અંતરમાં ચૈતન્યને ધ્યેય બનાવીને રાગથી
ભિન્નતાનું ભાન થયું છે. આવા ભાન વગર રાગથી લાભ માને
ને પ્રરૂપે તે તો ઉન્માર્ગમાં છે, તેનો જ્ઞાનનો ઉઘાડ પણ બધોય
નિરર્થક છે; ભગવાનના માર્ગને તેણે જાણ્યો નથી, ભગવાન કઈ
રીતે મોક્ષ પામ્યા તેની તેને ખબર નથી. સમકિતીને અસ્થિરતાને
લીધે વિષયો ન છૂટે તોપણ તેનું જ્ઞાન બગડતું નથી, દ્રષ્ટિના
વિષયમાં શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વભાવને પકડયો છે તે કદી છૂટતો નથી, તે
ધ્યેયના આશ્રયે તે સમ્યક્્ માર્ગમાં વર્તે છે, મોક્ષનાં માણેકસ્તંભ
તેના આત્મામાં રોપાઈ ગયાં છે... વીરપ્રભુના મંગલમાર્ગે તે પણ
મુક્તિને સાધી રહ્યા છે.
પૂર્ણતારૂપ પરિનિર્વાણ મંગળરૂપ છે ને
તેની શરૂઆતરૂપ સમ્યક્ત્વ પણ મંગળરૂપ છે.
આ રીતે સાધ્ય અને સાધક એ બંનેની વાત આજે
માંગળિકમાં આવી છે; આ રીતે દિવાપલીનું માંગળિક કર્યું.
* * * *