Atmadharma magazine - Ank 221
(Year 19 - Vir Nirvana Samvat 2488, A.D. 1962).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 17 of 21

background image
: ૧૮ : આત્મધર્મ : ૨૨૧
ઘૂસી જવું તેનું નામ અપૂર્વ શાંતિ, ધર્મ અને સંવર છે; તેની આ શરૂઆત છે.
પ્રભો! તારી પ્રભુતા તારા સ્વભાવમાં ભરી છે, તેમાં સ્વસન્મુખ થતાં સમ્યગ્દર્શન એટલે સંવરની
શરૂઆત થાય છે. ચૈતન્યથી બહાર પરદ્રવ્યનું કાર્ય તારું નથી, ને રાગાદિની લાગણી તે પણ ખરેખર તારા
જ્ઞાનનું કાર્ય નથી. ભગવાન આત્મા, તું આનંદની મૂર્તિ! અને રાગમાં અટક્યો!–તે તો દુનિયાના અવતારમાં
રખડવાના પાયા છે, તે રખડવાનું કેમ ટળે ને સંવરની શરૂઆત કેમ થાય? તે બતાવતાં મંગળાચરણરૂપે કહે
છે કે–
મોહ–રાગરુષ દૂર કરી, સમિતિ ગુપ્તિ વ્રત પાળી,
સંવરમય આત્મા કર્યો, નમું તેહ, મન ધારી.
ચૈતન્યસ્વરૂપમાં અસાવધાની તે મોહ છે. ભેદજ્ઞાન વડે જેણે અંતરસ્વરૂપમાં સાવધાની કરી–સ્થિરતા
કરી અને આત્માને સંવરરૂપ કર્યો, સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર રૂપ પરિણમ્યા એવા સંતોને, એવા
મહાત્માઓને, એવા મુનિઓને અને એવા ધર્માત્માઓને નમસ્કાર કરું છું.
જેમ નાટકમાં ૩ કલાકમાં આખું જીવન બતાવી દે તેમ આ સમયસારનાટકમાં જીવનું સ્વરૂપ બતાવ્યું
છે: પહેલાં અજ્ઞાનદશા કેવી હતી, પછી સાધકપણું કેવું થયું ને પછી સિદ્ધપદને સાધ્યું, એ બધાનું સ્વરૂપ આ
સમયસારમાં બતાવ્યું છે. તેમાં આ પાંચમો સંવર અધિકાર છે: તેના મંગળાચરણમાં આચાર્યદેવ સંવરના
કારણરૂપ ભેદજ્ઞાન જ્યોતિનો મહિમા કહે છે:
અજ્ઞાન તે બંધનું કારણ છે અને ભેદજ્ઞાન તે મોક્ષનું કારણ છે. અનાદિ સંસારથી માંડીને
અજ્ઞાનને લીધે જે આસ્રવ છે, તે આસ્રવને ભેદજ્ઞાનજ્યોતિએ ઊડાડી દીધો છે ને સંવરને પ્રગટ કર્યો છે.
અનાદિસંસારમાં કદી નહિ થયેલું એવું અપૂર્વ ભેદજ્ઞાન થતાં શું થાય? કે આનંદરસરૂપ આત્મા પ્રગટે,
આસ્રવને દૂર કરીને સંવરની શરૂઆત થાય. ભૂલ પણ આત્માની દશામાં હતી, ને ભૂલ ટાળીને ભેદજ્ઞાન
થયું તે પણ આત્માની દશા છે. આસ્રવ અને સંવર એકબીજાથી વિરુદ્ધ છે. અનાદિથી આસ્રવ ચાલ્યો
આવતો હતો; હવે સંવરે તેને જીતી લીધો છે. અજ્ઞાનરૂપી છીદ્ર વડે આત્મામાં કર્મ આવતા હતા તેનું
નામ આસ્રવ છે, અને જ્યાં શુદ્ધ આત્માનું ભાન થયું ત્યાં અશુદ્ધતા ટળી ને કર્મનું આવવું અટકી ગયું
તેનું નામ સંવર છે.
અનાદિથી મોટા રાજા–બાદશાહ પણ આસ્રવના પંજામાં ફસાયેલા હતા, એટલે આસ્રવને ગર્વ હતો કે
મારા પંજામાંથી કોઈ છૂટયા નથી.–પણ, હવે ધર્માત્માએ ભેદજ્ઞાનજ્યોતિ વડે તે આસ્રવને જીતી લીધો છે,
આસ્રવને તેણે ઉડાડી દીધો છે. આવી ભેદજ્ઞાનજ્યોતિ તે મહામંગળરૂપ છે. રાગ–દ્વેષ તે હું નહિ, હું તો જ્ઞાન
છું. ભેદજ્ઞાન વડે આસ્રવનો તિરસ્કાર કર્યો છે, પહેલાં અજ્ઞાનદશામાં તે રાગદ્વેષનો આદર કરતો, ને હવે
જ્ઞાનસ્વભાવના આદર વડે તે પુણ્ય–પાપનો આદર છૂટી ગયો, એટલે આસ્રવ દૂર થયો ને સંવરની શરૂઆત
થઈ. આવો સંવર તે અપૂર્વ છે.
જે સંવર પ્રગટ્યો તે સદાય વિજયવંત છે. ચૈતન્યસ્વભાવનો અનુભવ કરીને આસ્રવને દૂર કર્યો તે
કર્યો. આત્માની જે જ્ઞાન–આનંદદશા પ્રગટી તે સાદિ–અનંત જયવંત વર્તે છે. જે ભેદજ્ઞાનજ્યોતિ પ્રગટી તેના
વિકાસને કોઈ રોકી શકે નહિ, અપ્રતિહતભાવે તે કેવળજ્ઞાન લેશે. તે ભેદજ્ઞાનજ્યોતિ સદાય વિજયવંત છે.
આ રીતે માંગળિકના માણેકસ્થંભ રોપ્યા.
* * * * * *