Atmadharma : 227 : 21 :
dharma
shrI samantabhadrAchArya ratnakaranD shrAvakAchAr gA0 2mAn dharmanun svarUp kahyun chhe ke–
देशयामि समीचीनं, धर्म कर्म निवर्हणाम्।
संसार दुःखतः सत्त्वान् यो घरत्युत्तमे सुखे।।
artha:– hun (samantabhadrAchArya) granthakartA A granthamAn dharmano upadesh karun chhun ke je prANIone
panchaparAvartanarUp sansAranA dukhomAnthI ugArIne mokShanAn bAdhA rahit uttam sukhamAn dhAraN kare. te dharma kevo
chhe? jemAn vAdI prativAdI vaDe tathA pratyakSha=anumAnAdivaDe bAdhA AvatI nathI ane je karmabandhanane naShTa
karavAvALo chhe te dharmane kahun chhun.
bhAvArtha:– sansAramAn “dharma” evun nAm to badhA lok kahe chhe, paN dharma shabdano artha to evo chhe
ke je narak–tiryanchAdi gatimAn paribhramaNarUp dukhothI AtmAne chhoDAvIne uttam Atmik avinAshI,
atIndriy mokShasukhamAn dhAraN kare te dharma chhe.
Avo dharma vechAto (mUlyathI) maLato nathI ke dhan ApIne dAn sanmAn AdithI prApta thAy,
tathA koIno Apyo apAto nathI ke koInI sevA–upAsanAthI prasanna karIne laI shakAy, tathA mandir,
parvat, jaL, agni devamUrti, tIrthAdimAn dharmane rAkhI mUkyo nathI ke tyAn jaIne laI avAy, athavA
upavAs, vrat kAyakaleshAdi tapamAn sharIrAdi kRuSh karavAthI paN maLato nathI.
devAdhIdev tIrthankar bhagavAnanA mandiramAn upakaraNadAn, manDalavidhAn pUjA AdithI tathA ghar
chhoDI vanasmashAnamAn vasavAthI tathA parameshvaranA nAm jAp AdithI paN AtmAno dharma maLI shakato
nathI. dharma to AtmAno svabhAv chhe. paramAn Atmabuddhi chhoDIne (arthAt parathI bhalun–bUrUn thavun mAne,
paranun kAI karI shakAy chhe, shubharAgarUp vyavahAranA AshrayathI dharma thAy chhe, rAgAdi–krodh–mAn–mAyA–
lobharUp kaShAy tathA hAsya, rati, arati, bhay, shok, jugupsA, strIved, napunsakaved, puruShavedarUp nokaShAy
karavA jevA chhe evI mAnyatA, tathA par dravya–par kShetrAdinA kAraNe mane rAgAdik ke sukhadukhAdi thAy chhe
mAnyatAmAn paramAn Atmabuddhi rahelI ja chhe. e mahAn bhUlane barAbar oLakhI, tenAthI rahit hun trikAL
gnAyakasvabhAvapaNe chhun, sarvagnasvabhAvI chhun, parano rAgAdino kartA, bhoktA, svAmI nathI evA nirNay sahit
pUrNagnAnasvabhAvI AtmAnA nishchay ane svAnubhav dvArA parAshrayanI shraddhA chhoDIne) potAnA gnAtAdraShTA
svabhAvanI shraddhA, tenun gnAn ane gnAyakasvabhAvamAn ja pravartanarUp je AcharaN te ‘dharma’ chhe.
uttamakShamAdi dasalakShaNarUp potAnA AtmAnun pariNaman, ratnatrayarUp vItarAgabhAv,
mithyAtvarAgAdinI utpatti rahit evI jIvonI dayArUp AtmAnI pariNati thAy tyAre A AtmA
pote ja dharmarUp thashe. paradravya, parakShetra, parakAL, Adik to nimittamAtra chhe.
je samaye A AtmA mithyAtva–rAgAdirUp pariNati chhoDI, vItarAgarUp thaIne dekhe chhe tyAre
(nishchay dharmanA sadbhAvathI ja asadbhUt upachAravALA vyavahAranayadvArA) mandir, pratimA, tIrtha, dAn,
tap, jap badhuy dharmarUp chhe. ane jo potAno AtmA uttam kShamAdi vItarAgarUp samyaggnAnarUpe
pariNamato nathI to tyAn kyAy jarAy dharma thato nathI. jo shubh rAg hoy to puNyabandh thAy chhe, ane
ashubharAg, dveSh, moh hoy to pApabandh thAy chhe. jyAn shuddha shraddhA gnAn svarUpAcharaN dharma chhe tyAn bandhano
abhAv chhe, bandhano abhAv thavAthI ja uttam sukh thAy chhe.
(parAshray vinAnun atIndriy, AtmAthI ja utpanna evun nirAkuLatA lakShaN sukh te ja dharma chhe. dharmanI
sharUAt samyagdarshanathI ja thAy chhe.)
(ratnakaranD shrAvakAchAranI sva. pt. sadAsukhajI kRut deshabhAShA vachanikA uparathI.)