કારતક: ૨૪૮૯ : પ :
સમ્યક્ વાત્સલ્ય ગુણયુક્ત જ્ઞાનીને શુદ્ધિ ફેલાવનાર નિર્જરા
દિવ્ય મહિમાવંત પુરુષાર્થ
(સમયસાર નિર્જરા અધિકાર ગા. ૨૩પ ઉપર
પૂ. ગુરુદેવના પ્રવચન, તા. ૨૧–૪–૬૨, ચૈત્ર વદી ર)
જે મોક્ષમાર્ગે “સાધુત્રયનું”
વાત્સલત્વ કરે અહો!
ચિન્મુર્તિ તે વાત્સલ્યયુત
સમકિત દ્રષ્ટિ જાણવો.
જે ધર્મીજીવ મોક્ષમાર્ગમાં રહેલા સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપી ત્રણ સાધકો (સાધનો) પ્રત્યે
(અથવા વ્યવહારે આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને મુનિ અને સાધર્મી પ્રત્યે) વાત્સલ્ય કરે છે તે
વત્સલભાવસહિત સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જાણવો.
પરમાર્થ વાત્સલ્ય એટલે નિજ શુદ્ધાતત્મત્ત્વમાં નિર્મળ શ્રદ્ધા–જ્ઞાન ઉપરાંત અંશે વીતરાગદશાનું
વધવું તે નિશ્ચય વહાલપ તે સહિત ધર્મીજીવો પ્રત્યે નિર્મળ વહાલપ હોય છે એવા શુભરાગને વ્યવહાર
વાત્સલ્ય કહેવામાં આવે છે.
સર્વજ્ઞ વીતરાગકથિત તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાન જ્ઞાન અને આત્માનુભવવાન જીવને ધર્માત્મા કહીએ, તેઓ
કદિ નીચલા કૂળમાં હોય, બાહ્યમાં નિર્ધન દેખાય છતાં અજ્ઞાની પુત્રાદિ કરતાં તેમના પ્રત્યે ધર્મીજીવને
વિશેષ પ્રેમ હોય છે. સાંસારીક પદાર્થો કરતાં સાચા દેવ–શાસ્ત્ર–ગુરુ આદિ ધર્મના સ્થાન ઉપર વિશેષ
રાગ ન હોય તો તેને સમ્યગ્દર્શનની ભૂમિકાની ખબર નથી. અહો! રત્નત્રયના ધારક સાધુ તો વીતરાગ
પરમેષ્ઠી છે. જેઓ ત્રિજગતવલ્લભ છે, જેમના પ્રત્યે ચાર જ્ઞાનના ધારક શ્રી ગણધરદેવ તથા ત્રણ
જ્ઞાનના ધારક ઈન્દ્રિો પણ પરમ પ્રીતિ–વાત્સલ્ય કરે છે. નિરંતર ગુણ શ્રેણિ નિર્જરા સહિત વીતરાગ
ચારિત્રમાં આરૂઢ થઈને જેઓ અંતર પરમેશ્વરપદમાં રમે છે, અતીન્દ્રિય આનંદામૃતરસનાઓડકાર લઈ
અદભુત તૃપ્તિનો અભ્યાસ કરી રહ્યા છે એવા મુનિ પરમેષ્ઠીને અમે નમીએ છીએ.
જેને પંચપરમેષ્ઠીઓ પ્રત્યે ઓળખ સહિત પ્રેમ હોય તેને સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રના આરાધક
પ્રત્યે બહુમાન, ભક્તિ વિનયનો ભાવ આવ્યા વિના રહે નહીં. આહારદાનના અવસરે ભરત ચક્રવર્તિ
મુનિરાજનો ભેટો થાય તેની રાહ જોવે છે, ભાવના ભાવે છે કે ધન્ય ઘડી મને આવા સંતો મળે, નવધા
ભક્તિસહિત આહારદાન દઉં. જેઓ નિરંતર સ્વરૂપમાં એકાગ્રતાના બળવડે અંદરમાં કેવળજ્ઞાન
નિધાનને ખોદીને બહાર કાઢવાનો મહાન–અપૂર્વ ઉદ્યમ કરી રહયા હોય છે, તેમને શ્રમણ કહેવાય છે.
પોતાને પરમપદનો બેહદ મહિમા વર્તે છે અને વીતરાગતા અને તેને સાધનારા ત્રણેકાળ ટકી રહો એવી
ભાવના હોવાથી વીતરાગ સ્વરૂપની પ્રસિદ્ધિ કરનારા–સ્વરૂપમાં લીનતાવડે સમ્યગ્દર્શન