વર્ષ ૨૦ : અંક પમો] તંત્રી : જગજીવન બાવચંદ દોશી [ફાગણ : ર૪૮૯
સહજ જ્ઞાતાપણામાં સ્વાભાવિક સુખ.
આ આત્મા સુખસ્વભાવી છે એમ અનુભવ કર્યા પછી દુઃખ, ભય,
અપવિત્રતા, આત્મહિનતા અનેત્ર પ્રમાદાદિપાપ એત્રમાંનો્ર એક અંશ પણ
સત્પુરુષો સહન કરી શકતા નથી. પણ તેને જ્ઞાન, વિવેક, વૈરાગ્ય દ્વારા શીઘ્ર છોડવા
જ માગે છે. દોષ દુઃખનો આધાર શરીર નથી પણ જીવની પોતાની ભૂલ છે.
સ્વ–પરવસ્તુનું સ્વરૂપ, હિત–અહિતનું સ્વરૂપ જેમ છે તેમ જાણી
સ્વસન્મુખ જાણનાર રહે શરીરાદિકને ભલા બૂરા ન માને તો્ર ક્રોધાદિ સ્વયં ઉત્પન્ન
થતા નથી પણ સહજ જ્ઞાનધારા અનુસાર સ્વાભાવિક સુખ ઉત્પન્ન થાય છે.
(જ્ઞાનાર્ણવમાંથી)
કોન કોની સમતા કરે સેવે પૂજે કોણ,
કોની સ્પર્શાસ્પર્શતા ઠગે કોઈને કોણ;
કોણ કોની મૈત્રી કરે કોની સાથે કલેષ,
જ્યાં દેખું ત્યાં સર્વ જીવ શુદ્ધ બુદ્ધ જ્ઞાનેશ. (યોગસાર દોહા)
ગર્ભથી લઈને છેક મરણાંત સુધી આ શરીરની સેવામાં નિરર્થક કલેષ,
અપવિત્રતા, ભય, તિરસ્કાર અને પાપથી ભરપુર પરિણામ થાય છે એમ
વિચારીય પવિત્ર શાશ્વત જ્ઞાનસ્વરૂપને ઉત્તમ–મંગળ અને શરણરૂપ જાણી તેમાં જ
રુચિવડે, વિડંબણારૂપ એવો શરીર પ્રત્યેનો સ્નેહ સર્વથા તજવા યોગ્ય છે.
(શરીરને સુખદુઃખ નથી, શરીરથી સુખદુઃખ નથી.)
નિર્મોહ, અશરીર નિત્ય જ્ઞાનાનંદમય એવા આ આત્માના આશ્રયવડે સર્વ
વિરુદ્ધભાવો ભિન્નત્વ જાણીને નાશવંત અને કેવળ દુઃખનું આશ્રયસ્થાન એવા આ
શરીરનું મમત્વ છોડવામાં આવે તો આ આત્મા ખરેખર મુક્તદશાને કેમ ન પામે?
સ્વસન્મુખતાના બળથી નિર્મળદ્રષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રત્યક્ષ અપૂર્વ મુક્તિનો અંશે
આનંદ અહીં જ અનુભવાય છે. અહો! એવો કોણ મૂર્ખ છે કે જે દેહાદિ પ્રત્યે
મમત્વ છોડવામાં અને સ્વરૂપ ગ્રહણ કરવામાં પ્રમાદ કરે? શરીર તો ખરેખર દૂષ્ટ
મનુષ્યના મેળાપ જેવું છે.
(આત્માનુશાસનમાંથી)