Atmadharma magazine - Ank 234
(Year 20 - Vir Nirvana Samvat 2489, A.D. 1963).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 16 of 31

background image
ચૈત્ર : ૨૪૮૯ : ૧૩ :
મોક્ષમાર્ગમાં, ૬ – ૭ ગુણસ્થાને ઝુલતા
સંતોની ટંકોત્કિર્ણ સ્પષ્ટ વાત.
શ્રી પ્રવચનસાર તા. ૧ર – ૯ – ૬ર, ભાદરવા સુદ ૧૩.


આગમ જ્ઞાન, તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાન, સંયમભાવ એક સાથે હોવા છતાં નિર્વિકલ્પ વીતરાગી જ્ઞાન થયા
વિના, અલ્પ રાગનો સદ્ભાવ પણ મોક્ષમાર્ગમાં બાધક જ છે– એમ ગાથા ૨૩૯ માં કહે છે.
સાતમા ગુણસ્થાનને યોગ્ય નિર્વિકલ્પ શ્રદ્ધા, જ્ઞાન, ચારિત્ર, લક્ષણ આત્મજ્ઞાન હોય અને છઠ્ઠા
ગુણસ્થાનનો અંતર્મુહૂર્ત કાળ જ્યાં જે અંશે રાગદશા છે, તેમાં આગમનું જ્ઞાન તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાન અને
સંયતપણું હોવા છતાં પણ તેટલો માત્ર શુભરાગ મોક્ષના કાર્ય માટે અકિંચિત્કર છે, મોક્ષમાર્ગ નથી.
જ્યાં અધૂરી દશા=છઠ્ઠા ગુણસ્થાનને યોગ્ય વીતરાગતા મોક્ષનું સાધન ન કહ્યું તો એકલા શુભરાગરૂપ
વ્યવહાર રત્નત્રય તો મોક્ષનું સાધન (કારણ) કેમ થાય? કેમકે તે બંધનું કારણ છે. શરીરની ક્રિયા તો
મોક્ષનું કારણ નથી પણ શુભરાગ પણ મોક્ષનું કારણ નથી જ. નિયમસાર ગાથા ર ની ટીકામાં સ્પષ્ટ
કહ્યું છે કે મોક્ષમાર્ગ પરમ નિરપેક્ષ જ હોય છે, એટલે (સ્વથી સાપેક્ષપણે પોતાના શુદ્ધાત્માના આશ્રયે
જ હોય છે, અને પરથી નિરપેક્ષ જ હોય છે) એમ સમજવું. વળી મોક્ષમાર્ગપ્રકાશકમા કહ્યું છે કે
“મોક્ષમાર્ગ તો બે નથી, પણ મોક્ષમાર્ગનું નિરૂપણ બે પ્રકારથી છે. જ્યાં સાચા મોક્ષમાર્ગને મોક્ષમાર્ગ
નિરૂપણ કર્યો છે તે નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ છે તથા જ્યાં જે મોક્ષમાર્ગ નથી પરંતુ મોક્ષમાર્ગનું નિમિત્ત છે વા
સ્રહચારી છે, તેને ઉપચારથી મોક્ષમાર્ગ કહીએ” વાસ્તવમાં તો એક વીતરાગભાવ જ મોક્ષમાર્ગ ઠર્યો;
અહીં તો સાતમા ગુણસ્થાનથી મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે અને છઠ્ઠા ગુણસ્થાનના રાગને પણ મોાક્ષમાર્ગમાં
બાધક જ છે એમ બતાવે છે.
દેહાદિક પ્રત્યે જેટલી પણ મૂર્છા હોય તો તે સર્વ આગમને જાણતો હોવા છતાં સિદ્ધિને પામતો
નથી. અહીં સમ્યગ્જ્ઞાનીની વાત છે. ગા. ર૩૯. ટીકા સકળ આગમના સારને હસ્તામલકવત્ (હાથમાં
આમળાનું ફળ સ્પષ્ટ જણાય તેમ) જાણે, શ્રુતજ્ઞાની ભૂત, વર્તમાન અને ભાવીને સ્વઉચિત જ્ઞાનના
વિકાસ દ્વારા જાણે છે.
આત્માનો સ્વભાવ તો ત્રણે કાળના સ્વઉચિત પર્યાયો સહિત સમસ્ત દ્રવ્યોને જાણવાનો છે તેથી
તે જ્ઞાની સાધુજીવ ભૂત વર્તમાન અને ભાવી પર્યાયો સહિત સમસ્ત દ્રવ્ય સમૂહને જાણનારા એવા
પોતાના આત્માને જાણે છે, શ્રદ્ધે છે અને સંયમિત રાખે છે તે