Atmadharma magazine - Ank 242-243
(Year 21 - Vir Nirvana Samvat 2490, A.D. 1964).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 6 of 37

background image
માગશર–પોષઃ ૨૪૯૦ઃ ૩ઃ
અતીન્દ્રિય આત્મા કઈ રીતે ગ્રહાય?
પ્રવચનસારની ૧૭૨ મી ગાથામાં ૨૦ બોલથી આચાર્યદેવે
આત્માનું અસાધારણ સ્વરૂપ ઘણું સ્પષ્ટ સમજાવ્યું છે. ગુરુદેવને તે
ઘણું પ્રિય છે. તેઓ કહે છે કે જુઓ ભાઈ! જેણે અસાધારણ
ચિહ્નવડે આત્માને ઓળખવો હોય, જેણે સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવું
હોય–તેને માટે આ મૂળ વાત છે. આ ગાથા ઉપરના અદ્ભુત
પ્રવચનોનું દોહન કરીને કેટલોક ભાગ ‘આત્મધર્મ’ના ગતાંકમાં
આપ્યો છે. અહીં વિશેષ આપવામાં આવ્યું છે.–
અહા, મુનિઓએ જંગલમાં બેઠાબેઠા અંતરમાં ઊંડા ઊતરીને આત્માને તો
સાધ્યો ને જગતના જીવોને માટે પણ તેનું સ્વરૂપ ખુલ્લું મુકી દીધું. સ્વસંવેદનમાં
જેણે સિદ્ધના ભેટા કર્યા, ને અલ્પકાળમાં જેઓ પોતે સિદ્ધ થઇ જશે એવા
સાધકસંતોનું આ કથન છે. તેને ઓળખતા સાધકપણું થાય, ને સિદ્ધના ભેટા થાય.
આત્માને જાણવાનું અસાધારણ ચિહ્ન શું છે? એમ જિજ્ઞાસુ શિષ્યનો પ્રશ્ન છે,
તેને આચાર્યદેવ આ ૧૭૨મી ગાથામાં અસાધારણ ચિહ્ન બતાવીને આત્માનું
પરમાર્થસ્વરૂપ ઓળખાવે છે.
આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. પણ ઇન્દ્રિયોવડે તે જાણતો નથી. “ ઇન્દ્રિયોવડે જે જાણે
છે તે આત્મા” એમ ઓળખતાં આત્માનું પરમાર્થસ્વરૂપ ઓળખાતું નથી ઇન્દ્રિયોથી તો
આત્મા અત્યંત જુદો છે, એમ ભેદજ્ઞાન કરાવ્યું છે. જો ‘ઇન્દ્રિયથી જાણનાર તે આત્મા’
એમ ઓળખે તો તેમાં ઇન્દ્રિયો અને આત્માની એકત્વબુદ્ધિ થાય છે, ને આત્માનું
વાસ્તવિક સ્વરૂપ ઓળખાતું નથી. આત્મા તો અતીન્દ્રિયજ્ઞાનમય છે–એમ ઓળખવું તે
આત્માની વાસ્તવિક ઓળખાણ છે.
વળી ગ્રાહ્ય એટલે કે જ્ઞેયરૂપ એવો જે આત્મા, તે ઇન્દ્રિયોવડે જણાતો નથી.
ઇન્દ્રિયોના અવલંબનવાળું જ્ઞાન આત્માને જાણી શકતું નથી. ઇન્દ્રિયોથી પર થઈને
ચિદાનંદસ્વભાવમાં અંતર્મુખ થાય–તે જ્ઞાનવડે જ આત્મા જણાય છે.–એ સિવાય
ઇન્દ્રિયપ્રત્યક્ષ વડે તે જણાતો નથી, એમ બીજા બોલમાં સમજાવ્યું.
અતીન્દ્રિય જ્ઞાનમૂર્તિ આત્મા ઇન્દ્રિયગમ્ય