માહ: ૨૪૯૦ આત્મધર્મ : ૨૩:
ભેદજ્ઞાનદશા પ્રગટ કરવા માટે અંતરમાં ઘણી પાત્રતા ને ઘણો પ્રયત્ન જોઈએ.
કેટલી તૈયારી! કેટલી ધગશ! કેટલી જાગૃતિ!! અહા, ભેદજ્ઞાનવડે જાગ્યો તે જાગ્યો..... તે
રાગથી છૂટ્યો... હવે રાગથી ભિન્ન પડીને સ્વભાવ સાથે અભેદપણે પરિણમતિ તેની જ્ઞાનધારાને
તોડવાની કોઈની તાકાત નથી. સોનાને લોઢું કરી નાખવાની અગ્નિની તાકાત નથી, તેમ જે જ્ઞાની
થયો તેને અજ્ઞાની કરવાની કોઈની તાકાત નથી... અરે, નરકમાં કેટલી પ્રતિકૂળતા છે! છતાં ત્યાં
પણ શ્રેણીક જેવા જીવો જ્ઞાનપણે જ રહે છે, તે પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવમાં જ વર્તે છે, રાગથી
ભિન્નપણે જ તેનું જ્ઞાન વર્તે છે. જ્ઞાનીને ભેદજ્ઞાન ગોખવું નથી પડતું. પણ તેનો સ્વભાવ જ
રાગથી ભિન્ન–જ્ઞાનપણે પરિણમવાનો છે, અને જ્ઞાનીના તે સ્વભાવનો નાશ કોઈપણ સંયોગવડે
થતો નથી. જ્ઞાન પોતાના આનંદસ્વભાવે રહેતું થકું ને રાગાદિથી જુદું જ રહેતું થકું પોતાનું કાર્ય
કરે છે. તેને એમ ઘંટા ગણવા નથી પડતા કે ‘અરે, આ પ્રતિકૂળતા ક્યારે ટળી?” –પ્રતિકૂળતા
કાળે જ તેનું જ્ઞાન તો જ્ઞાનપણે જ વર્તે છે, તે જરાપણ અજ્ઞાનરૂપ થતું નથી. આવી અપૂર્વદશાનું
નામ ભેદજ્ઞાન અને સંવર છે. તે મંગળ અને મહિમાવંત છે.
સત્સગ.
અને. કુસંગ
સત્ સમજેલા ને સમજાવનારા એવા ધર્માત્માનો સંગ તે
સત્સંગ છે. વીતરાગી ચિદાનંદ સ્વભાવની સમ્યક્ શ્રદ્ધાવાળા ને
સ્થિરતાવાળા ધર્માત્મા તે સત્ છે, એવા ધર્માત્માનો સંગ – સેવા –
ઉપાસના તે સત્સંગ છે.
અને તેનાથી વિપરીત, ઊંધી શ્રદ્ધા વગેરેને પોષનારા જીવોનો
સંગ, એટલે કે આ પણ સાચા છે એવી બુદ્ધિથી તેનો સંગ તે
કુસંગ છે, તે અસત્સંગ છે.
(પ્ર. ગા. ૧૫૮ના પ્રવચનમાંથી)