: ૨૬ : આત્મધર્મ પોન્નૂર યાત્રા–અંક
બહુ પુણ્યકેરા પુંજથી શુભદેહ માનવનો મળ્યો,
તોયે અરે, ભવચક્રનો આંટો નહીં એક્કે ટળ્યો;
સુખ પ્રાપ્ત કરતાં સુખ ટળે છે લેશ એ લક્ષે લહો,
ક્ષણ ક્ષણ ભયંકર ભાવમરણે કાં અહો રાચી રહો?
આવો મનુષ્યદેહ રત્નચિંતામણિ સમાન છે, તેમાં શાંતિથી આત્માને સાવધાન
કરીને મનુષ્યભવ સફળ કરવા જેવું છે; નહિતર તો આ રત્ન, ચૌટામાં પડેલા રત્નની
જેમ ચોરાઈ જશે. બધાય આત્મામાં (અહીં બેઠા છે તે દરેક આત્મામાં પણ) એવી
તાકાત છે કે પ્રભુતા પ્રગટાવી શકે ને દોષનો નાશ કરી નાંખે, આત્માના ભાન વડે
સજ્જનતા પ્રગટાવીને દોષનો નાશ થઈ શકે છે. કોઈ વ્યક્તિ ઉપર દ્વેષ ન હોય. બધા
આત્મામાં પ્રભુતા ભરી છે, તેનું પોતે ભાન કરીને તે પ્રગટાવી શકે છે.
ક્ષણિક આવેશથી તીવ્ર રાગ–દ્વેષમાં કે ક્રોધમાં તણાઈ જાય તો આત્માનું ભાન ન
થાય. વિચાર કરવો જોઈએ કે અરે! જીવનમાં કેવું કાર્ય કરવા જેવું છે! સત્સમાગમે
આત્માનું ભાન નાના બાળક પણ કરી શકે છે, અરે, સિંહ વગેરે પશુ પણ એવું ભાન
કરી શકે છે, પાપીમાં પાપી જીવ પણ ક્ષણમાં પોતાના વિચાર પલટીને આવું ભાન કરી
શકે છે; ‘સો ઉંદર મારીને બિલ્લી પાટે બેઠી’ –એમ ઘણાં પાપ કર્યા ને હવે જીવન કેમ
સુધરી શકે? –એવું નથી; ભાઈ, પાપનું પ્રયશ્વિત કરીને, ક્ષણમાં પાપને ટાળી શકાય છે
ને જીવનને સુધારી શકાય છે. આ મનુષ્યભવ પામીને એ કરવા જેવું છે.
વિદ્વત્તા અને જ્ઞાન
વિદ્વત્તા અને જ્ઞાન એક સમજવાનું નથી, એક નથી,
વિદ્વત્તા હોય છતાં જ્ઞાન ન હોય.
સાચી વિદ્વત્તા તે કે જે આત્માર્થે હોય, જેનાથી આત્માર્થ સરે,
આત્મત્વ સમજાય, પમાય; આત્માર્થ હોય ત્યાં જ્ઞાન હોય,
વિદ્વત્તા હોય વા ન પણ હોય.
(શ્રી. રા. ઉપદેશનોંધ: ૧૯)