Atmadharma magazine - Ank 261
(Year 22 - Vir Nirvana Samvat 2491, A.D. 1965).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 7 of 37

background image
: : આત્મધર્મ : અષાડ :
સ્વાનુભૂતિમાં
વ્યવહાર નથી
સ્વાનુભૂતિની રીત બતાવીને સંતો કહે છે કે હે
ભાઈ! સ્વાનુભવ તરફ જતાં વચ્ચે વ્યવહાર આવશે,
વિકલ્પ આવશે, પણ તારું લક્ષ તો શુદ્ધાત્મા ઉપર
રાખજે, વિકલ્પને સાધન માનીને તેમાં અટકીશ નહીં.
સ્વાનુભૂતિ વિકલ્પવડે થતી નથી, શુદ્ધાત્મા સિવાય
બીજું બધું સ્વાનુભૂતિથી બહાર છે.
નિર્વિકલ્પ જીવવસ્તુ જ્ઞાનગમ્ય છે, તેના અનુભવમાં વ્યવહારનું અવલંબન
નથી;–એ વાત આચાર્યદેવ કહે છે
व्यवहरणनयः स्यात्यधपि प्राक्पदव्या
मिह निहितपदानां हन्त हस्तावलंब
तदपि परममर्थं चिचमत्कारमात्रं
परविरहितमंत पश्यतां नैष किंचित्।।५।।
નિર્વિકલ્પ જીવવસ્તુ છે, તેનો અનુભવ તે તો નિશ્ચય છે. પણ તે નિર્વિકલ્પ જીવ–
વસ્તુનો ઉપદેશ કરવો હોય ત્યારે તેમાં ગુણગુણીભેદ પાડીને કહેવું પડે, ઓછામાં ઓછું
એટલું તો કહેવું જ પડે કે ‘જ્ઞાનદર્શનચારિત્રસ્વરૂપ જીવ છે’–આટલો વ્યવહાર છે. દેહની
ક્રિયા કરે તે જીવ કે રાગ કરે તે જીવ–એવી વાત ન લીધી. ‘જ્ઞાન તે જીવ’ એવી વાત
લીધી, ને એ વ્યવહાર પણ સ્વાનુભવ વખતે છૂટી જાય છે.–એમ કહેશે. પ્રથમ આત્માના
અનુભવને માટે તેનું સ્વરૂપ જાણવાની જેને જિજ્ઞાસા થઈ છે તેવો જીવ જ્યારે પૂછે કે
‘પ્રભો, આત્માનું સ્વરૂપ શું છે?’ ત્યારે શ્રીગુરુ તેને સમજાવવા અભેદ આત્મામાં ભેદ
ઉપજાવીને વ્યવહારથી કહે છે કે જ્ઞાન–દર્શન, ચારિત્રસ્વરૂપ આત્મા છે. તે
અનુભવવાયોગ્ય છે. કોણ અનુભવવા– યોગ્ય છે? આત્મા અનુભવવાયોગ્ય છે, કાંઈ
ગુણભેદ