: ૬ : આત્મધર્મ : અષાડ :
વસ્તુનું શુદ્ધસ્વરૂપ પરમ ઉત્કૃષ્ટ ઉપાદેય છે, ને દ્રવ્યકર્મ–ભાવકર્મ તથા નોકર્મથી
રહિત છે. આમ પરભાવથી રહિત એવી પરમવસ્તુને અંતરમાં દેખવી–અનુભવવી તે જ
પરમાર્થ છે; એવી પરમાર્થ અનુભૂતિ તે જ મોક્ષમાર્ગ છે. સમ્યગ્દર્શન પણ આવી
અનુભૂતિથી પ્રગટે છે. ભેદ–વિકલ્પરૂપ વ્યવહાર તે કાંઈ પરમાર્થ વસ્તુ નથી, તે કાંઈ
ઉપાદેયવસ્તુ નથી, તેનો આશ્રય કાંઈ મોક્ષમાર્ગમાં નથી. શુદ્ધનય એટલે નિર્વિકલ્પ
વસ્તુ, તેના આશ્રયે મોક્ષમાર્ગ છે. શુદ્ધનયનો આશ્રય તે જ ‘નયાતિક્રાન્ત’પણું છે, કેમકે
તે શુદ્ધનય બંને નયોના વિકલ્પથી પાર છે. આમ સમજાવીને આચાર્યદેવ કહે છે કે હે
જીવ! તારા શુદ્ધઆત્મા સિવાય બીજું બધુંય સ્વાનુભૂતિથી બહાર છે; માટે શુદ્ધાત્મા
સિવાય ક્્યાંય પણ બીજે આશ્રય માનીને અટકીશ મા.
જુદો.....જુદો....ને જુદો
આત્મા અમૂર્તિક ચૈતન્યમૂર્તિ છે, તેનાથી આ
જડ પુદ્ગલમય દેહ ભિન્ન છે. ચૈતન્યમૂર્તિ આત્માથી
આ અચેતન દેહ જુદો જ હતો, જુદો જ છે, ને જુદો
જ રહેશે. જુદો.... જુદો...ને જુદો....ત્રણેકાળ જુદો!
ચેતનને અને જડને એકમેકપણું કદી છે જ નહિ, બંને
ત્રિકાળ જુદાં જ છે. અરે જીવ! જડથી ભિન્ન એવું મારું
ચેતનસ્વરૂપ છે–એવી ભિન્નતાનો બોધ તો કર.
જીવનમાં ભિન્નતાનો બોધ કર્યો હશે તો દેહવિયોગ
ટાણે ચૈતન્યના લક્ષે સમાધિ રહેશે. જેને જડની
ભિન્નતાનું ભાન નથી તે તો દેહમાં ને રાગમાં
એકત્વબુદ્ધિથી ભીંસાઈ જશે. ભાઈ! જડથી તે
વિકારથી હું જુદો ચૈતન્યમૂર્તિ છું–એવું ભાન કરીને
જીવનમાં તેની ભાવના તો કર. એ ભિન્નતાની
ભાવનાથી આત્મામાં એકતાના જોરે આનંદમાં
મગશુલ થઈને ઉત્તમ સમાધિમરણ થશે.
(પ્રવચનમાંથી...નિયમસાર ગા. ૯૨)