: ભાદરવો : આત્મધર્મ : ૧૯ :
(કલશટીકા–પ્રવચન)
સન્તો આત્માને સાધવાની એવી મજાની
વાત સંભળાવે છે કે મોહનિદ્રાનું ઝોલું ઊડી જાય
ને સ્વાનુભવનો ઉલ્લાસ જાગે. સ્વાનુભવનો
ઉલ્લાસ થતાં પરભાવનો ઉલ્લાસ છૂટી જાય ને
आत्मनश्चिन्तयैवालं मेचकामेचकत्वयोः।
दर्शनज्ञानचारित्रैः साध्यसिद्धिर्न चान्यथाः।।१९।।
શુદ્ધતાનો વિકલ્પ કે અશુદ્ધતાનો વિકલ્પ, તેના વડે કાંઈ સાધ્યની સિદ્ધિ થતી
નથી, એટલે કે સ્વાનુભવ થતો નથી, મોક્ષમાર્ગ થતો નથી. કઈ ક્રિયાથી મોક્ષમાર્ગ
થાય? તો કહે છે કે ‘स्वानुभूत्या चकासते’ એટલે સ્વાનુભૂતિની ક્રિયાથી આત્મા
શુદ્ધપણે અનુભવાય છે તે જ મોક્ષમાર્ગ છે, તે જ શુદ્ધાત્મારૂપ સાધ્યની સિદ્ધિનો ઉપાય
છે.
બહારની બીજી ક્રિયાઓ તો દૂર રહો, અંદરમાં આત્માના સ્વરૂપના સરાગ–
વિચારની જે ક્રિયા, તેના વડે પણ ધર્મ નથી. સમસ્ત વિભાવને મટાડવાનો જેનો
સ્વભાવ છે–એવા શુદ્ધાત્માના અનુભવની પ્રાપ્તિ તેના વિકલ્પ વડે થતી નથી. અરે,
આવા અનુભવની વાત સાંભળતાંય ઝોલાં ઊડી જાય; અનાદિનું મોહનિદ્રાનું ઝોલું તેને
સ્વાનુભવ વડે ઉડાડવાની આ વાત છે. સ્વાનુભવનો ઉલ્લાસ કરતાં આત્મા જાગી ઊઠે.
ને પરભાવનો ઉલ્લાસ છૂટી જાય, પરિણતિ અંતરમાં વળતાં અપૂર્વ સ્વાનુભવ પ્રગટે.
જુઓ, આ આત્માને સાધવાની રીત! સાધ્ય જે શુદ્ધઆત્મા તેને સાધવાની
એટલે તેનો અનુભવ કરવાની રીત આ છે કે અંતર્મુખપરિણતિ વડે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્ર પ્રગટ કરવા. એનાથી જ શુદ્ધ આત્માની સિદ્ધિ છે, બીજા કોઈ પ્રકારથી
શુદ્ધઆત્માને સાધી શકતો નથી.