Atmadharma magazine - Ank 266-267
(Year 23 - Vir Nirvana Samvat 2492, A.D. 1966).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 26 of 73

background image
: માગશર : ૨૪૯૨ આત્મધર્મ : ૨૩ :
સત્ જેમ છે તેમ તેનું જ્ઞાન કરે તો સત્ જ્ઞાન થાય, ને સત્નું જ્ઞાન કરે
તો તેનું બહુમાન ને યથાર્થનો આદર થાય, રુચિ થાય, શ્રદ્ધા થાય ને તેમાં
સ્થિરતા થાય તેનું નામ ધર્મ છે. સત્થી વિપરીત જ્ઞાન કરે તો ધર્મ ન થાય.
મૂળ ધર્મ સ્વમાં સ્થિરતા છે, પણ વસ્તુસ્વરૂપના સાચા જ્ઞાન વગર સ્થિરતા
કરશે શેમાં?
આત્મા, અને શરીરાદિ રજકણો ભિન્નભિન્ન તત્ત્વો છે; શરીરની
અવસ્થા હાલે–ચાલે બોલે તે તેના પરિણામી પુદ્ગલોના પરિણામ છે, તે
પુદ્ગલોના આશ્રયે તે પરિણામ થયા છે ઈચ્છાના આશ્રયે નહિ; તેમજ
ઈચ્છાના આશ્રયે જ્ઞાન પણ નથી. પુદ્ગલના પરિણામ આત્માના આશ્રયે
માનવા, કે આત્માના પરિણામ પુદ્ગલના આશ્રયે માનવા, તેમાં તો વિપરીત
માન્યતારૂપ મૂઢતા છે.
જગતમાં પણ જે ચીજ જેમ હોય તેનાથી ઊલટી કોઈ કહે તો લોકો તેને
મૂર્ખ કહે છે, તો આ સર્વજ્ઞે કહેલો લોકોત્તર વસ્તુસ્વભાવ જેમ છે તેમ ન
માનતાં વિરુદ્ધ માને તો તે લોકોત્તર મૂર્ખ અને અવિવેકી છે. વિવેકી અને
વિચક્ષણ થયો ક્્યારે કહેવાય? કે વસ્તુના જે પરિણામ થયા તેને કાર્ય ગણી,
તેને પરિણામી–વસ્તુના આશ્રયે સમજે ને બીજાના આશ્રયે ન માને, ત્યારે
સ્વપરનું ભેદજ્ઞાન થાય, ને ત્યારે વિવેકી થયો કહેવાય. પરના આશ્રયે
આત્માના પરિણામ થતા નથી. અહીં તો વિકારી કે અવિકારી જે કોઈ
પરિણામ જે વસ્તુના છે તે વસ્તુના જ આશ્રયે છે, પરના આશ્રયે નથી.
પદાર્થના પરિણામ તે જ તેનું કાર્ય છે–એ એક વાત; બીજું તે પરિણામ
વસ્તુના જ આશ્રયે થાય છે, અન્યના આશ્રયે થતા નથી.–આ નિયમો જગતના
બધા પદાર્થોમાં લાગુ પડે છે.
જુઓ, ભાઈ! આ તો ભેદજ્ઞાન માટે વસ્તુસ્વભાવના નિયમો બતાવ્યા
છે. હળવે હળવે દ્રષ્ટાન્તથી યુક્તિથી વસ્તુસ્વરૂપ સિદ્ધ કરવામાં આવે છે.