જૈનશાસનમાં નિશ્ચય–વ્યવહાર
ગુરુદેવે બતાવેલો જૈનશાસનનો આ ટૂંકો નીચોડ છે–
જેના મનનથી હજારો પ્રશ્નોનો ઉકેલ થઈ જાય છે. –સં.
* નિશ્ચય–વ્યવહાર બંનેની સંધિપૂર્વકની વીતરાગવાણી જૈનશાસનમાં જ છે.
* એ વીતરાગની વાણી વસ્તુની સ્વતંત્રતાને જાહેર કરે છે, અને સહકારી અનેક
નિમિત્તોને પણ જાહેર કરે છે.
* ઉપાદાન અને નિમિત્ત એ બંનેને સ્વીકારવા અને છતાં બંનેની સ્વતંત્રતા
સ્વીકારવી, એવી નિશ્ચય–વ્યવહારની સંધિ વીતરાગી જિનમાર્ગમાં જ હોય.
* શુદ્ધ આત્મદ્રવ્ય અખંડ તે નિશ્ચયસમ્યક્ત્વનો વિષય, તેની સાથેનું
વ્યવહારસમ્યક્ત્વ દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રને, છએ દ્રવ્યોને, તેના ગુણ–પર્યાયોને, બંધ
મોક્ષને, નિમિત્તોને, એ બધાને સ્વીકારે છે. આવો સમ્યગ્દર્શનનો નિશ્ચય–વ્યવહાર
જૈનશાસનમાં છે.
* છએ દ્રવ્યો પોતપોતાના ગુણ–પર્યાયનું મૂળ કારણ છે, ને તે જ ઉપાદાન છે, અન્ય
પદાર્થ તો બહિરંગ સહકારીકારણ છે. શુદ્ધઆત્મા તે નિશ્ચયથી સમ્યક્ત્વનું ઉપાદાન
છે, ને બાહ્યપદાર્થો–છદ્રવ્યો–નિમિત્તો તે બધા વ્યવહારસમ્યક્ત્વના વિષયો છે,
વ્યવહારસમ્યક્ત્વ તે બધાને સ્વીકારે છે, પણ નિશ્ચયસમ્યક્ત્વ શુદ્ધસ્વદ્રવ્યને જ
નિર્વિકલ્પપણે સ્વીકારીને તેમાં જ એકત્વ કરે છે.
* નિશ્ચય વ્યવહાર બંનેના વિષયો એક સાથે જણાવીને વીતરાગની વાણી નિશ્ચયના
વિષયભૂત શુદ્ધઆત્માનો જ આદર કરાવે છે, કેમકે સમ્યગ્દર્શનાદિને માટે તે
શુદ્ધઆત્મા જ ઉપાદેય છે. અને ઉપાદેય કરવાથી જ સમ્યગ્દર્શનાદિ થાય છે.
* નિશ્ચય–વ્યવહારનું આવું વીતરાગી રહસ્ય પ્રકાશનાર જૈનશાસન જયવંત વર્તો.
(પૂ. ગુરુદેવના પ્રવચનમાંથી)
* * *
આપનાં બાળકોને નાનપણથી જ ધર્મનો રંગ લગાડવા, અને
ઉચ્ચ સંસ્કારોનું સીંચન કરવા માટે આપના ઘરમાં ‘આત્મધર્મ’
મંગાવો. આપનાં બાળકોને બાલવિભાગના સભ્ય બનાવો.