: ૨૨ : આત્મધર્મ : જેઠ : ૨૪૯૨
વસ્તુ છે, તે મનના વિકલ્પથી પણ પકડાતો નથી તો પછી સ્થૂળ જડ સાધનો વડે તો
ક્્યાંથી પકડાય? એ તો અતીન્દ્રિય જ્ઞાનવડે જ જાણી શકાય તેવો છે. ત્રીજું–આધુનિક
વિજ્ઞાને વનસ્પતિ વગેરેમાં ‘જીવન’ સ્વીકાર્યું છે. એટલે કે શરીર સિવાયનું બીજું કોઈ
વિજાતીય તત્ત્વ છે. જડથી ભિન્ન જ્ઞાનાદિ નિજસ્વરૂપમાં આત્મા છે; જિનદેવે કહેલા
વીતરાગીવિજ્ઞાનવડે તેને સ્પષ્ટ જાણી શકાય છે, અનુભવી શકાય છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કહે
છે:–
“આત્માની શંકા કરે.....આત્મા પોતે આપ;
શંકાનો કરનાર તે, અચરજ એહ અમાપ.”
દેહથી ભિન્ન ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્માની સિદ્ધિ બીજા ઘણા પ્રકારે થઈ શકે છે. તે
સત્સંગથી અને શાસ્ત્રના અભ્યાસથી સમજી શકાય તેવું છે.
દેહથી ભિન્ન આત્માનું સ્વરૂપ કયા પ્રકારે છે તેના વિચાર કરીને દરેક બાળકોએ
(તેમજ મોટાઓએ પણ) બરાબર સમજવું અત્યંત જરૂરી છે. એ આપણા જૈનધર્મની
મૂળ વિદ્યા છે.
મુંબઈથી અરૂલતાબેન જૈન (સ. નં. પ૬) પૂછે છે–
પ્રશ્ન:– ‘ધર્મને ભૂલવાથી’ જીવ સંસારમાં ઘણાં દુઃખ પામે છે,–શા માટે?
ઉત્તર:– બહેન, તમારા પ્રશ્નના પહેલા બે શબ્દોમાં જ તમે તમારા પ્રશ્નનો જવાબ
લખેલો છે. છતાં બીજા શબ્દોમાં જવાબ જોઈતો હોય તો–
“ જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના, પામ્યો દુઃખ અનંત”
અને હવે–“સમજી આત્મસ્વરૂપને, કરું એ દુઃખનો અંત.”
પ્રશ્ન:– સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ જગતના વૈભવથી મોહિત થતા નથી, –શા માટે?
ઉત્તર:– કેમકે જગતના વૈભવમાં આત્માનું અંશમાત્ર સુખ તેમણે જોયું નથી; ને
ચૈતન્યના અપાર નિજ વૈભવને જાણીને તેના પરમ સુખનો સ્વાદ માણ્યો છે!–તે હવે
બીજે કેમ મોહાય!
પ્રશ્ન:– મનુષ્યને જ્યારે દુઃખ પડે છે ત્યારે તેનામાં સમતા અને દ્રઢતા કેમ આવી
જાય છે?
ઉત્તર:– જો કે બધાને માટે એમ નથી બનતું, પરંતુ જે જીવ વૈરાગ્યવંત હોય,
જેના હૃદયમાં આત્માર્થ હોય તે જીવ તેવા પ્રસંગે જગતનું અસાર સ્વરૂપ વિચારીને