બહારમાં પોતાનો નિવાસ માને છે; પણ જેણે આત્મસ્વરૂપનો અનુભવ કર્યો છે એવા
આત્મદર્શી અંતરાત્મા તો પરથી ભિન્ન રાગાદિરહિત શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્માને જ
પોતાનું નિશ્ચલ નિવાસસ્થાન માને છે, ને બાહ્ય સંસર્ગ છોડીને તે અંતરસ્વરૂપમાં વાસ
કરે છે–તેમાં એકાગ્ર થઈને રહે છે. અજ્ઞાનીની બાહ્યદ્રષ્ટિ છે એટલે જ્યાં લોકસંસર્ગ
છોડવાનું કથન આવે ત્યાં તેની દ્રષ્ટિ જંગલ ઉપર જાય છે; કેમ જાણે જંગલમાં એની
શાંતિ હોય! ભાઈ, જંગલમાં પણ તારી શાંતિ નથી, શાંતિ તો આત્મામાં છે, માટે
આત્મામાં ઊંડો ઊતર તો તને શાંતિ થાય. બહારની જંગલની ગૂફામાં તો સિંહ–વાઘ ને
સર્પો પણ રહે છે; માટે તું અંતરના ચૈતન્યની ગિરિગૂફામાં જઈને ધ્યાન કર–તો તને
આનંદનો અનુભવ થાય. અહો! મુનિવરો ચૈતન્યગૂફામાં ઊંડા ઉતરીને ધ્યાન કરતા હોય
ત્યારે એવા આનંદમાં લીન હોય છે કે જાણે સિદ્ધભગવાન! આવા અંતરના સ્વરૂપને
ભૂલીને અજ્ઞાનીની દ્રષ્ટિ બાહ્ય જંગલમાં જાય છે. લોકસંસર્ગ છોડવાની વાત આવે ત્યાં
જ્ઞાનીનું વલણ અંતરસ્વરૂપમાં જાય છેેે.......કે હું તો જગતથી જુદો જ છું ને જગત
મારાથી જુદું જ છે; મારા સ્વરૂપમાં જગતનો પ્રવેશ નહિ, ને જગતમાં મારો વાસ નહિ;
મારું ચિદાનંદસ્વરૂપ તે જ મારું નિવાસસ્થાન છે, એ સિવાય બહારનું જંગલ કે મહેલ તે
કાંઈ મારું નિવાસસ્થાન નથી. અજ્ઞાનીએ જંગલમાં શાંતિ માનીને, જંગલ પ્રત્યે પ્રેમ
કર્યો, પણ આત્માતરફ વલણ ન કર્યું,–તેથી જંગલમાં પણ તેને શાંતિ નહિ મળે.
લૌકિક મંદકષાયમાં જ ધર્મ માનીને રોકાઈ જશે ને ચૈતન્યતત્ત્વ શું છે તે સમજવાની
દરકાર નહિ કરે તો તેનો અવતાર પણ નિષ્ફળ ચાલ્યો જશે, તેને આત્માની શાંતિ નહિ
થાય. માટે આચાર્યભગવાન કહે છે કે અરે જીવો! આવો દુર્લભ માનવઅવતાર મળ્યો
તો આત્માનું હિત શું છે તેનો ઉપાય કરો. આ દેહ અને લક્ષ્મીના સંયોગો તો આત્માથી
જુદા જ છે, તે બધા અહીં પડ્યા રહેશે ને આત્મા બીજે ચાલ્યો જશે. માટે તે શરીરાદિથી
ભિન્ન ચૈતન્યતત્ત્વ શું છે તેને લક્ષમાં લ્યો....ને તેમાં નિવાસ કરો. આ શરીર તો
ક્ષણભંગુર છે, તે આત્માનું નિવાસસ્થાન નથી. જ્ઞાન–આનંદરૂપ સ્વભાવ જ આત્માનું
નિવાસસ્થાન છે. અરે, રાગ પણ આત્માનું ખરૂં નિવાસધામ નથી, અનંતગુણરૂપ વસ્તુ
તે જ આત્માનું ખરૂં નિવાસધામ છે.