Atmadharma magazine - Ank 282
(Year 24 - Vir Nirvana Samvat 2493, A.D. 1967).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 21 of 41

background image
: ૧૮ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર : ૨૪૯૩
ચૈતન્યરસના અનુભવનો ઉપદેશ
(રાંચી શહેરમાં પ્રવચન : ફાગણ વદ ૮–૯ સ. કળશ ૨૨)
આચાર્યદેવ આત્માના અનુભવનો અને મોહને છોડવાનો ઉપદેશ આપે છે–હે
જીવો! –જગતના બધા જીવોને કહે છે કે હે જીવો! તમે ચૈતન્યરસિક થઈને, પરદ્રવ્ય
સાથેની એકત્વબુદ્ધિરૂપ મોહને છોડો. શરીરાદિ પરદ્રવ્ય સાથે એકત્વબુદ્ધિરૂપ જે મોહ છે
તે દુઃખદાયક છે, તે એકક્ષણ પણ રાખવા જેવી નથી. સ્વાનુભવપ્રત્યક્ષરૂપ જે શુદ્ધ
ચૈતન્યવસ્તુ છે તે આનંદરૂપ છે, તેના રસિક થઈને આનંદનો અનુભવ કરો.
ચોથા ગુણસ્થાનના મતિ–શ્રુતજ્ઞાન વડે પણ આત્માના સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ વડે
આનંદનો અનુભવ થાય છે. તે આનંદની જાત કેવળજ્ઞાનીના આનંદ જેવી જ છે. આવા
આત્માના આનંદના અનુભવ વગર, રાગ સાથે એકત્વબુદ્ધિથી જીવ સંસારમાં
દુઃખઅનુભવી રહ્યો છે. દુઃખનું કારણ સ્વ–પરની એકત્વબુદ્ધિ અને સુખનું કારણ સ્વ–
પરનું ભેદવિજ્ઞાન છે. તેથી આચાર્યદેવ કહે છે કે–
જે કોઈ જીવો સિદ્ધ થયા છે તેઓ ભેદજ્ઞાનથી જ સિદ્ધ થયા છે.
જે કોઈ બંધાયા છે તેઓ ભેદજ્ઞાનના અભાવથી જ બંધાયા છે.
ભેદજ્ઞાનનો અભાવ એટલે કે સ્વ–પરની એકત્વબુદ્ધિરૂપ મોહ તે જ દુઃખ અને
સંસાર છે. રાગ અને જ્ઞાન વચ્ચે સૂક્ષ્મ લક્ષણભેદ છે, બંનેને એકતા નથી, પણ વચ્ચે
સાંધ છે, એટલે ભેદજ્ઞાનરૂપ છીણીવડે તે બંને જુદા પડી જાય છે. ભેદજ્ઞાન એટલે જ્ઞાન
અને રાગના ભિન્ન ભિન્ન લક્ષણના જ્ઞાન વડે, શુદ્ધ આત્માનું સ્વસંવેદન થાય છે ને
રાગાદિ ભાવો જુદા રહી જાય છે. બંનેનું સ્વરૂપ જુદું છે એટલે બંને જુદા પડી શકે છે.
આત્મા અને જ્ઞાન કદી જુદા ન પડી શકે, પણ આત્મા અને રાગ જુદા પડી શકે છે, કેમકે
જ્ઞાન આત્માનું સ્વલક્ષણ છે પણ રાગ આત્માનું સ્વલક્ષણ નથી. જ્ઞાનનું વેદન તો
આનંદરૂપ છે, ને રાગનું વેદન દુઃખરૂપ છે, એમ વેદનવડે બંનેના સ્વાદની ભિન્નતા
જાણીને, હે જીવો! તમે ચૈતન્યના અત્યંત મધુર શાંતરસના રસિક બનો, ને રાગનો રસ
છોડો. આત્માના સ્વભાવભૂત જ્ઞાન, અને અનાત્મારૂપ રાગ–એ બંનેને કદી એકમેકપણું
થયું નથી; બંનેની જાત જ