‘સ્વ’ છે, તેનો જ આત્મા સ્વામી છે. જ્ઞાનમય નિર્મળ દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય તે આત્માનું સ્વ છે ને
ધર્મી તેનો સ્વામી છે. એ સિવાય બીજાનું સ્વામીપણું ધર્મીના જ્ઞાનમાંથી–શ્રદ્ધામાંથી ઊડી ગયું છે.
જેનું સ્વામીપણું છે તે ભાવરૂપે જ તેના ઉત્પાદ–વ્યય–(–અભાવભાવ, ને ભાવઅભાવ) થાય છે.
ચેતનના ઉત્પાદ–વ્યય કાંઈ અચેતનરૂપે ન થાય, ચેતનના ઉત્પાદ–વ્યય ચેતનરૂપ જ થાય. –આવો
વસ્તુ સ્વભાવ છે. તેમ જ્ઞાનના ઉત્પાદ–વ્યય જ્ઞાનરૂપ જ થાય, રાગરૂપ ન થાય. અહા, આવા
તારા જ્ઞાનવૈભવની એકવાર હોંશથી હા તો પાડ. ‘હા’ પડતાં તારું પરિણમન તેવું થઈ જશે. તારા
આત્માની શક્તિ અપાર છે–તેની હા પાડીને તું પરમાત્મા બની જા.
વીરપ્રભુના માર્ગે વળેલા ધર્માત્માની વીરતા છાની રહે નહિ; એનો વૈરાગ્ય, એની શ્રદ્ધાનું
જોર, એનો સ્વભાવનો પ્રેમ, એનો આત્માનો ઉત્સાહ–એ બધું મુમુક્ષુથી છાનું ન રહે.
જ્ઞાનીની દશા ખરેખર અદ્ભુત હોય છે.
ઉપાય છે. ઉત્સાહનું બળ મુશ્કેલ કાર્યને પણ સુગમ બનાવી દે છે. ને જેમાં ઉત્સાહ હોય તે કાર્ય
કદી અશક્ય લાગતું નથી. રાજા રામને મોટો સમુદ્ર ઓળંગીને લંકામાં જવાનું અશક્્ય ન લાગ્યું.
ઉત્સાહનું બળ મુશ્કેલ કાર્યને પણ થોડા જ સમયમાં પાર પાડે છે.
મુશ્કેલી નડતી નથી. આત્માના ઉત્સાહપૂર્વક સાચો ઉદ્યમ કરનાર આત્મકાર્યને અવશ્ય સાધે છે.