હોય પણ આનંદની અસ્તિ હોય. શુદ્ધ આત્મા છે, તેની પર્યાય છે, તેમાં ઉત્પાદ–વ્યય છે,
અશુદ્ધતા છે તે ટળીને શુદ્ધતા થાય છે, –એમ બધા બોલના સ્વીકાર વગર આત્માને
અનુભવ થાય નહિ ને વિકલ્પ તૂટે નહિ.
જ અનુભવ છે, તેથી તેને સામાન્યનો આવિર્ભાવ કહેવાય છે. નિર્મળપર્યાય સામાન્ય
સાથે અભેદ થઈને એકરૂપ પરિણમી, ત્યાં વિશેષ–જ્ઞેયો પ્રત્યે જ્ઞાનનું લક્ષ ન રહ્યું એટલે
તે પર્યાયમાં વિશેષનો તિરોભાવ થયો ને સામાન્યનો આવિર્ભાવ થયો. –આવા જ્ઞાનનો
અનુભવ સમ્યગ્દ્રષ્ટિને છે, પણ મિથ્યાદ્રષ્ટિને આવા જ્ઞાનની ખબર નથી; સાચી સમજણ
નથી એટલે સુખ પણ નથી.
રવિ રવિ કરતાં રે રજની ટળે નહિ રે...
અર્કથી અંધારા જાય...તેમ સમજથી સુખ થાય...
જ્ઞાનસૂર્ય પ્રગટ થતાં અંધારા મટે છે...
શુદ્ધપર્યાય બંનેને જિનશાસન કહેવાય છે. શુદ્ધ આત્માને લક્ષમાં લેતાં તેમાં શુદ્ધપર્યાય
પણ આવી જ જાય છે, કેમ કે પર્યાય અંતરમાં અભેદ થઈ ત્યારે આનંદનો અનુભવ
થાય છે. જૈનશાસન એટલે ભાવશ્રુતજ્ઞાન, તે મોક્ષમાર્ગ છે; શુદ્ધઆત્માના અનુભવમાં
સમસ્ત શ્રુતજ્ઞાન સમાઈ જાય છે. તે રાગ વગરનું છે, ઈન્દ્રિયના અવલંબન વગરનું છે;
જ્ઞાની તો પોતાને સર્વત: એક જ્ઞાનરસપણે જ અનુભવે છે.
અને વિશેષ જ્ઞેયાકારજ્ઞાનનો તિરોભાવ છે. પરભાવોથી ભિન્ન