Atmadharma magazine - Ank 298
(Year 25 - Vir Nirvana Samvat 2494, A.D. 1968).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 6 of 45

background image
: શ્રાવણ : ર૪૯૪ આત્મધર્મ : ૧ :
છું–એમ ન ઓળખતાં અજ્ઞાની અન્ય વસ્તુ સાથે પોતાનો સંબંધ માને છે. શરીરની ક્રિયાને
જાણતાં, હું તેનો કર્તા હોઉં એમ અજ્ઞાની માને છે. રાગનેય જાણતાં રાગરૂપ ન થાય એવો
જ્ઞાનનો સ્વભાવ છે. જ્ઞાન પરજ્ઞેયોથી બહાર રહીને તેમને જાણે છે, પરમાં પ્રવેશી જતું નથી–
તન્મય થતું નથી. આવી જ્ઞાનની ભિન્નતા અનુભવવી તે ભગવાનનો ઉપદેશ છે. ભિન્ન જ્ઞાનના
અનુભવમાં રાગ–દ્વેષનું વેદન ન રહ્યું એટલે વીતરાગી સુખનું વેદન રહ્યું. આ રીતે જ્ઞાનના
અનુભવમાં સુખ વગેરે અનંત ગુણનો ભેગો અનુભવ છે.
હું શરીરાદિ જ્ઞેયરૂપે થતો નથી, હું તો જ્ઞાનરૂપે જ રહું છું–એમ જ્ઞાનસ્વરૂપમાં દ્રષ્ટિ કરતાં
ભેદજ્ઞાન અને સમ્યગ્દર્શન થાય છે. જ્ઞાનસ્વરૂપે આત્માને દેખે તેણે ભગવાનનો ઉપદેશ જાણ્યો છે.
પર જ્ઞેય સાથે જ્ઞાનની ભેળસેળ માને તેણે વીરભગવાને કહેલા વસ્તુસ્વરૂપને જાણ્યુંં નથી, એટલે
તેેને ધર્મ થતો નથી. વસ્તુસ્વરૂપ જેવું છે તેવું સાધે તો ધર્મ થાય.
દરેક વસ્તુ પોતાની મર્યાદામાં–સીમામાં રહે છે, મર્યાદા તોડીને બીજામાં ભળી જતી નથી.
આત્માનો એક પ્રદેશ પણ કદી પુદ્ગલમાં ભળી જાય, કે પુદ્ગલનો એક પરમાણુ પણ કદી
આત્મામાં ભળી જાય, એમ બનતું નથી. –આવી ભિન્નતાના ભાન વિના જ્ઞાન પોતાના આત્મામાં
ઠરશે નહિ, ને તેને ધર્મ કે સુખ થશે નહિ. પરથી ભિન્નતા જાણીને જ્ઞાન પોતામાં ઠરે તે ધર્મ અને
સુખ છે.
જીવનો સ્વભાવ જ્ઞાન છે, તે જ્ઞાનનું કાર્ય જ્ઞેયોને જાણવાનું છે; ભલે જ્ઞેયોને જાણે, તેથી
કાંઈ હાનિ નથી; કેમકે જ્ઞેયને જાણવા છતાં જ્ઞાન તો પોતાના સ્વરૂપે રહે છે. ભગવાને આવો
સ્વભાવ જાણ્યો ને વિપુલાચલ પર દિવ્યધ્વનિ વડે આવો સ્વભાવ જગતને દેખાડ્યો. આવા
શુદ્ધજ્ઞાનની અનુભૂતિ તે જિનશાસનની અનુભૂતિ છે.
વ્યવહારકથનમાં જીવને પરનો કર્તા કહેવામાં આવે, પણ તે કાંઈ વસ્તુનું સ્વરૂપ નથી.
સાચું વસ્તુસ્વરૂપ વિચારતાં એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યમાં કાંઈ જ કરતું નથી. ભેદજ્ઞાન વગર અજ્ઞાની
પર્યાયે–પર્યાયે ભૂલે છે; પોતે પોતાના જ્ઞાનને જ ભૂલ્યો છે. તેને સમજાવે છે કે ભાઈ, જ્ઞાન અને
પરજ્ઞેય અત્યંત જુદાં છે; પરને જાણે છતાં જ્ઞાન પરમાં જરાય ભળતું નથી માટે તું તારા આત્માને
જ્ઞાનસ્વરૂપે જ દેખ.
જ્ઞાન અને તેની સાથે આનંદ વગેરે અનંત ગુણ–એવા સ્વતત્ત્વને તું દેખ, તો તેમાં રાગની
કે જડની જરાય ભેળસેળ તને દેખાશે નહિ; તેમજ રાગમાં કે જડમાં જ્ઞાનનો અંશ પણ નહિ
દેખાય. આમ સ્વભાવ અને પરભાવની અત્યંત ભિન્નતારૂપ ભેદજ્ઞાન જિનવાણીએ કરાવ્યું છે.
મહાવીરભગવાને વિપુલગિરિ ઉપર આજના દિવસે આવો ઉપદેશ આપ્યો. ને તે સમજીને ઘણા
જીવો ધર્મ પામ્યા.