: માગશર : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૨પ :
કારતક વદ ચોથે રાત્રે તત્ત્વચર્ચા વખતે ગુરુદેવે પૂછ્યું ‘સોનાનો ભાવ શું?’
શ્રોતાએ જવાબ આપ્યો–સોનાનો ભાવ હમણાં શું ચાલે છે તે ખબર નથી.
બીજા ભાઈ કહે કે આજે છાપામાં ભાવ વાંચ્યા નથી.
ગુરુદેવ કહે–સોનાનો ભાવ તો સોનામાં હોય, સોનાનો ભાવ કાંઈ સોનાથી જુદો
ન હોય.
સોનાનાં રજકણોમાં જે વર્ણ–ગંધ–રસ–સ્પર્શ છે તે જ સોનાનો ભાવ છે. ભાવ
એટલે વસ્તુના ગુણ.
જેમ આત્માનો ભાવ શું? કે જ્ઞાન–દર્શન–ચારિત્ર વગેરે અનંતગુણો તે જ
આત્માનો ભાવ છે. અરે, તારા આત્માનો ભાવ શું તેની પણ તને ખબર નથી?
દરેક વસ્તુના ગુણ તે જ તેનો સ્વભાવ છે.
આત્માનો ભાવ તો અનંત જ્ઞાનાદિરૂપ ત્રિકાળ છે. ક્ષણિક રાગાદિ વિકાર તે
આત્માનો ખરો ભાવ નથી, તે રાગભાવવડે આત્માની ખરી કિંમત અંકાતી નથી. વસ્તુને
તેના સાચા ભાવવડે ઓળખવી જોઈએ.
જેમ લાખ રૂા. ની કિંમતનો હીરો હોય ને તેની કિંમત પાંચ પૈસા ટાંકે–તો તેને
હીરાના ભાવની ખબર નથી. તેમ ચૈતન્યહીરો અનંત જ્ઞાનસમ્પન્ન, તેની કિંમત રાગ
જેટલી ટાંકે તો તેને ચૈતન્યહીરાના સાચા ભાવની ખબર નથી; આત્માનો ભાવ,
આત્માનો ગુણ તેણે જાણ્યો નથી. વસ્તુનો ‘ભાવ’ જાણ્યા વગર વસ્તુની પ્રાપ્તિ થાય
નહિ.
દરેક વસ્તુમાં પોતાના દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–ભાવ હોય છે, ને તેનાવડે તે વસ્તુ
ઓળખાય છે.
આત્મા ગુણ પર્યાયને ધારણ કરનાર દ્રવ્ય છે.
અસંખ્ય અરૂપી–ચૈતન્યપ્રદેશ તે તેનું ક્ષેત્ર છે.