શકાય નહીં. અરિહંતાદિ પંચપરમેષ્ઠીના કે સમ્યગ્દ્રષ્ટિના આત્માનો એવો સ્વભાવ નથી
કે એકલા અનુમાનથી કે રાગથી તે જણાય.
–કે તેમને ઓળખે ત્યારે,
તેમની સાચી ઓળખાણ ક્્યારે થાય?
–કે પોતે સ્વસંવેદન કરીને આત્માને ઓળખે ત્યારે.
આત્માને, કે આત્મા જેણે ઓળખ્યો છે એવા જ્ઞાનીને ઈન્દ્રિયોદ્વારા દેખીને
ઈન્દ્રિયદ્વારા તે અનુમાનમાં આવે.
પર વસ્તુ જણાય, પણ આત્માનો સ્વભાવ ન જણાય. આત્માનો સ્વભાવ પ્રત્યક્ષજ્ઞાનનો
વિષય છે. એના પ્રત્યક્ષપૂર્વક સાચું અનુમાન હોઈ શકે. પ્રત્યક્ષ વગરનું એકલું અનુમાન
સાચું હોય નહિ. અતીન્દ્રિયભાવવડે અતીન્દ્રિય આત્મા જણાય છે. ને એ રીતે આત્માને
જાણ્યા પછી જ પરનું જ્ઞાન સાચું થાય છે. સ્વને જાણ્યા વગર તો પરનું પણ સાચું જ્ઞાન
થતું નથી.
પ્રત્યક્ષપૂર્વકનું અનુમાન તે વ્યવહાર છે. પણ, જેમ નિશ્ચય વગર વ્યવહાર હોતો નથી
તેમ પ્રત્યક્ષ વગર અનુમાન હોતું નથી. પોતાનો આત્મા પોતાને સ્વસંવેદનમાં પ્રત્યક્ષ
થયો ત્યારે અનુમાનથી બીજા જ્ઞાનીને પણ ઓળખ્યા કે અહો! જેવું સ્વસંવેદન મને છે
તેવું જ સ્વસંવેદન જ્ઞાની–ધર્માત્માને છે. પોતાના સ્વાનુભવ વગર જ્ઞાનીની સાચી
ઓળખાણ થાય નહીં.