: આસો : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૪૩ :
આનંદની પ્રાપ્તિ અને સાત તત્ત્વની ઓળખાણ
આત્માને આનંદ જોઈએ છે ને? તો તે આનંદ ક્્યાંય બહારમાં નથી,
આત્મામાં જ આનંદ છે. માટે જ્ઞાની કહે છે કે ‘જીવ! તું આત્મામાં ગમાડ......તું
આત્મામાં સદા પ્રીતિવંત થા.’ આત્માના જ્ઞાન વગરનું બધું દુઃખદાયક જ છે.
સાત તત્ત્વોની બરાબર ઓળખાણ કરતાં તેમાં આત્માની ઓળખાણ આવી જાય
છે. તે આ પ્રમાણે–
(૧) જીવ સદા ઉપયોગલક્ષણરૂપ છે– ‘जीवो उवओगलक्खणो णिच्चં” તે શરીરાદિ
અજીવથી જુદું તત્ત્વ છે.
(૨) પુદ્ગલ વગેરે અજીવ તત્ત્વો છે, તેમનામાં જ્ઞાન નથી. આ જીવ અને અજીવ
બંનેના કામ જુદાં, પોતપોતામાં છે.
(૩) મિથ્યાત્વાદિ ભાવો છે તે આસ્રવ છે; પુણ્ય–પાપ બંને પણ આસ્રવમાં સમાય છે. તે
આસ્રવભાવો જીવને દુઃખદાયક છે.
(૪) સમ્યગ્દર્શનાદિ વીતરાગભાવવડે કર્મનો સંવર થાય છે. તે સમ્યગ્દર્શનાદિ ભાવો
જીવને સુખરૂપ છે, મોક્ષનાં કારણ છે.
(પ) મિથ્યાત્વાદિ ભાવો તે બંધનાં કારણ છે; શુભરાગ તે પણ બંધનું કારણ છે, તે
મોક્ષનું કારણ નથી.
(૬) સમ્યગ્દર્શનપૂર્વકની શુદ્ધતાથી કર્મોની નિર્જરા થાય છે.
(૭) આત્માની પૂર્ણ શુદ્ધતા થતાં આકુળતાનો સર્વથા અભાવ થવો ને કર્મોથી આત્માનું
છૂટી જવું તે મોક્ષતત્ત્વ છે. તે પૂર્ણ સુખરૂપ છે.
આ પ્રમાણે સાત તત્ત્વોને ઓળખીને તેમાંથી સમ્યગ્દર્શનાદિ સુખનાં
કારણોને ગ્રહણ કરવાં ને દુઃખના કારણરૂપ મિથ્યાત્વાદિને છોડવાં. આ આનંદની
પ્રાપ્તિનો ઉપાય છે.
પંચ પરમેષ્ઠિીને નમસ્કાર કરવાથી વિઘ્નનો નાશ કઈ રીતે થાય
છે? તેનો ઉત્તમ એમ જાણવો કે–પોતાના હૃદયમાં પંચ પરમેષ્ઠીના
સ્વરૂપનો સાક્ષાત્કાર કરીને જે ભાવનમસ્કાર કરે છે તેને
શુદ્ધભાવના પ્રભાવથી વિઘ્નના કારણરૂપ અંતરાય કર્મનો નાશ
થઈ જાય છે.
–ભગવતી આરાધના ૨