: ૨ : કારતક : ૨૪૯૬
ઝગમગતા જ્ઞાન દીવડાથી શોભતું
આત્માનું સુપ્રભાત
(કારતક સુદ એકમ: નુતન વર્ષનું મંગલ પ્રવચન)
સવારમાં જે આત્માની પ્રભુતાનો પરમ મહિમા ઘૂંટાયેલો, તેનું ફરી ફરીને
રટણ કરતાં પ્રવચનમાં પણ ગુરુદેવે કહ્યું કે–આત્માના ભૂતાર્થ સ્વભાવનું જ શરણ
છે. તે સ્વભાવની સન્મુખ થતાં દ્રવ્ય સાથે પર્યાયની એકતા થઈ ને આનંદનો
અનુભવ થયો, ત્યાં પર્યાયબુદ્ધિ છૂટી ગઈ. આનું નામ સમ્યગ્દર્શન–સુપ્રભાત છે.
એક સમયની પર્યાય છે તે રાગથી જુદી પડીને ધ્રુવસ્વભાવનું શરણ લ્યે છે એટલે
તેમાં અભેદ થાય છે. સંયોગનું તો શરણ નથી, રાગાદિભાવો વિભાવ છે, ચૈતન્યથી
વિરુદ્ધ છે, તે પણ શરણરૂપ નથી, ક્ષણિકપર્યાય એક સમયની, તેને લક્ષમાં લઈને
શરણ લેવા જાય તો વિકલ્પની વૃત્તિ ઊઠે છે, તે પણ શરણ થતી નથી. અંતરના
સ્વભાવમાં પ્રભુતા એવી છે કે જેમાં કેવળજ્ઞાન– આનંદ આદિ સર્વગુણનો અખંડ
પ્રતાપ છે, જે કોઈથી તોડી ન શકાય; આમ સર્વગુણને ધારણ કરનારી આત્મપ્રભુતા
છે તેની સન્મુખ થતાં ઝગઝગતા જ્ઞાનદીવડા પ્રગટે છે. આ ઝગઝગતા જ્ઞાનદીવડાથી
આત્માનું સુપ્રભાત શોભે છે.
ધર્મીને શરણ છે ધર્મીનું. ‘ધર્મી’ એવો જે અનંત ગુણસંપન્ન આત્મા, તેનું ધર્મીને
અવલંબન છે; તેને તે અનુભવે છે. તે આત્મા પોતાના સ્વભાવથી ભરેલો છે. પ્રભુતાથી
પૂરો છે. જ્ઞાનનો પૂંજ છે. આવા આત્માના ચૈતન્યસમુદ્રના તળીયે જે પહોંચ્યો તે ધર્મી
જીવ અધર્મરૂપ રાગાદિ પરભાવોને કેમ ઈચ્છે? તેને કેમ આત્માના માને? જ્ઞાન–આનંદ
સ્વભાવને પોતાનો કરીને જે અનુભવે, તે રાગાદિને પોતાના કરીને કેમ અનુભવે?
પોતાની પ્રભુતાને જેણે દેખી, તે પોતાને પામરરૂપ કેમ માને? વાહ! આત્માની પ્રભુતા!
તેનો મહિમા, તેની દ્રષ્ટિ, તેનો અનુભવ તે મહા મંગળ છે, આનંદરૂપ છે. જીવને આત્માનું
આવું પરમ મહિમાવંત સ્વરૂપ સાંભળવાનું પણ મહાન ભાગ્યથી કોઈકવાર મળે છે.
જ્ઞાનીએ પોતાના ચિદાનંદ સ્વભાવને અનુભવમાં લઈને રાગાદિ પરભાવોને
જુદા કર્યા છે કે ‘આ મારી વસ્તુના ઘરનો ભાવ નહિ.’ અહો, આ ચૈતન્યના
આનંદનો માર્ગ! તે રાગથી કેમ મળે? ચૈતન્ય મહાપ્રભુ દ્રષ્ટિમાં આવ્યો ત્યાં ધર્મીને
કૃત–