ઉત્પાદનું તો ઉત્પાદ એક જ લક્ષણ છે; ધ્રુવ છે માટે ઉત્પાદ છે, કે વ્યય છે માટે તે ઉત્પાદ
છે–એમ નથી. પરના ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ તો આ પર્યાયમાં નથી, પણ પોતામાં જે ઉત્પાદ
છે, તે વ્યય કે ધ્રુવને લઈને નથી. ઉત્પાદનું લક્ષણ ઉત્પાદ જ છે, વ્યયનું લક્ષણ વ્યય છે,
ધ્રુવનું લક્ષણ ધ્રુવતા છે; એમ તેમને દરેકને એકલક્ષણપણું છે. આખું જે સત્ તે એક સાથે
ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ એવા ત્રિલક્ષણવાળું છે.
કેવળજ્ઞાનનો ઉત્પાદ પોતાના કારણે છે. સમવસરણમાં પ્રભુ બિરાજે છે, જ્ઞાનીનું
લક્ષ ત્યાં ગયું ને પ્રભુનું જ્ઞાન થયું, ત્યાં તે જ્ઞાનનો ઉત્પાદ પોતામાં છે ને પ્રભુનો
ઉત્પાદ પ્રભુમાં છે. અરે, આવો જ્ઞાનનો મહાન દરિયો, તે રાગનો કરનાર હોય નહીં.
એટલે રાગ છે માટે જ્ઞાનનો ઉત્પાદ થાય છે એમ પણ નથી. આવા સ્વતંત્ર
વસ્તુસ્વભાવને ઓળખે ત્યાં રાગની કર્તૃત્વબુદ્ધિ પણ રહે નહીં; ને પરનો તો
પોતામાં અભાવ છે જ.
છે. મોટો ગુણનો દરિયો, તેમાં અનંતગુણની ધ્રુવતા, તે ધ્રુવને કારણે છે, તેમાં
સમયેસમયે પર્યાયનો ઉત્પાદ તે ઉત્પાદને કારણે છે, વ્યય તે વ્યયને કારણે છે. આ બધા
પદાર્થરૂપ વિશ્વને જાણવાની જ્ઞાનની તાકાત છે. અરે, આવા જ્ઞાનને રાગનું કામ સોંપવું
તે વિપરીત છે.
અહો, અલૌકિક ગંભીર વસ્તુસ્વરૂપ છે. આવા દ્રવ્યાનુયોગનો સૂક્ષ્મ અભ્યાસ
કરવો એમ શ્રીમદ્