: ૨૦ : : માગશર : ૨૪૯૬
અને મુનિદશા
પહેલાં જ્ઞ–સ્વભાવની
પ્રતીત કેવી હોય? તેનું વર્ણન
(મોક્ષપ્રાભૃત ગા. ૯૮ ઉપરનું પ્રવચન)
******
સમ્યગ્દર્શન વગર બાહ્યલિંગ અને વ્રતાદિને નિષ્ફળ કહ્યા છે. સમ્યગ્દર્શનપૂર્વક જે
જિનલિંગ એટલે કે મુનિદશા તે મહા પૂજ્ય છે, તે મોક્ષસાધન છે. પરંતુ જેઓ પોતાને
મુનિ મનાવે છે અને મુનિના મૂળગુણ–દિગંબરદશા વગેરેનું પાલન તો કરતા નથી, તો
એવા જીવો જિનલિંગની વિરાધના કરીને મિથ્યાદ્રષ્ટિ થઈ જાય છે; તેઓ મુનિ તો નથી,
પણ મુનિમાર્ગના વિરાધક છે. આચાર્યદેવ કહે છે કે ભાઈ! મુનિપણું ન પાળી શકાય તો
તેની ભાવના રાખીને, તેનું સ્વરૂપ જેમ છે તેમ બરાબર સમજવું જોઈએ. સાચી શ્રદ્ધાવડે
પણ તારું સમ્યક્ત્વ અને મોક્ષમાર્ગ ટકી રહેશે. પણ જૈનમાર્ગના મુનિપણાનું સ્વરૂપ જ
વિપરીત માની લેવું તે તો શ્રદ્ધાનો મોટો દોષ છે; મુનિપણું ન લઈ શકે અને સમ્યક્ શ્રદ્ધા
બરાબર રાખે તો તેને ચારિત્રનો અલ્પદોષ હોવા છતાં તે મોક્ષમાર્ગમાં છે. મુનિપણાનું
મોટું નામ ધરાવીને પ્રતિજ્ઞા તોડે–વ્યવહારમાં પણ અન્યથા વર્તે અને કહે કે મુનિપણું તો
આવું જ હોય, તો તે જૈનશાસનની પ્રણાલિકા બગાડે છે; આગમમાં જે કહ્યું છે તેને પણ
તે માનતો નથી. તે ઊંધુંં માને તેથી કાંઈ જૈનદર્શનનું સ્વરૂપ બીજું નહીં થઈ જાય, માત્ર
તેના આત્માનું અહિત થશે.
અહો, મુનિદશા તો ધન્ય છે, પૂજ્ય છે. ઈન્દ્ર અને ચક્રવર્તી પણ તેને આદરે છે.
સમ્યગ્દર્શન સહિત સ્વરૂપમાં લીન થઈને જેણે મુનિદશા પ્રગટ કરી તે તો ધન્ય છે; ત્યાં
વિકલ્પની ઘણી જ મંદતા છે, દેહ ઉપરની મમતા છૂટી ગઈ છે, ત્યાં દેહ ઉપર વસ્ત્ર ધારણ
કરવાની વૃત્તિ જ ઊઠતી નથી. વસ્ત્ર લેવાની વૃત્તિ ઊઠે તો મુનિદશા હોય નહિ; અને જો
ત્યાં મુનિદશા માને તો સમકિત પણ હોય નહિ. સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રને મોક્ષમાર્ગ
કહ્યો, તેમાં તેનાથી વિપરીત મિથ્યાત્વનો અભાવ, રાગનો અભાવ, અને રાગના
નિમિત્તરૂપ વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહનો અભાવ હોય છે.