Atmadharma magazine - Ank 314
(Year 27 - Vir Nirvana Samvat 2496, A.D. 1970).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 5 of 41

background image
: ૨ : : માગશર : ૨૪૯૬
જ્ઞાનીની અદ્ભુત
જ્ઞાનચેતના
જ્ઞાનીની જ્ઞાનચેતના તે અત્યંત સૂક્ષ્મ છે અર્થાત્
અતીન્દ્રિય છે; ને શુભરાગ તો સ્થૂળ છે, તે સ્થૂળ ભાવ વડે
અંદરના સૂક્ષ્મ ભાવો પકડી શકાતા નથી. રાગથી જુદા
પડેલા એવા સૂક્ષ્મ જ્ઞાનવડે જ જ્ઞાનીની અદ્ભુત દશાને
ઓળખી શકાય છે.
રાગની ક્રિયાઓ વખતે તેનાથી જુદી પરિણમનારી જ્ઞાનીની જે જ્ઞાનચેતના છે,
તે જ્ઞાનચેતનાને અજ્ઞાનીઓ ઓળખતા નથી, એટલે જ્ઞાનીના ખરા કાર્યને તે ઓળખતા
નથી; તેમને તો રાગ જ દેખાય છે. રાગથી પાર ભાવની તેમને ખબર નથી. પોતે
રાગમાં તન્મય વર્તીને રાગને કરે છે એટલે ‘જ્ઞાની પણ રાગને કરે છે’–એમ તેને
પ્રતિભાસે છે; પણ, જ્ઞાની તો જ્ઞાનમય ભાવમાં જ તન્મય વર્તે છે ને રાગથી જુદા વર્તે
છે–એવી અદ્ભુત જ્ઞાનપરિણતિ તે અજ્ઞાનીને દેખાતી નથી.
જ્ઞાનીના રાગાતીત ચૈતન્યભાવને સૂક્ષ્મ કહ્યા છે, ને રાગાદિ ભાવોને સ્થૂળ કહ્યા
છે. અજ્ઞાની તે સૂક્ષ્મ ભાવોને અનુભવતો નથી, ને રાગાદિ સ્થૂળ ભાવોને જ
અનુભવતો થકો તેને ધર્મ સમજે છે. જ્ઞાન ચેતના તો ચોખ્ખી છે, તે ચોખાના કણ જેવી
છે, ને શુભરાગ તો ઉપરનાં ફોતરાં જેવાં છે. એકલા ફોતરાંને જ દેખે ને ફોતરાં જ ભેગાં
કરીને ખાંડવા માંડે તો તેને કણની પ્રાપ્તિ ક્યાંથી થાય? જેમ જડની અને રાગની ક્રિયા
તે ફોતરાં જેવી છે, તે ફોતરાંને જ જે આત્માનું કાર્ય માને, અને અંદરના કસદાર એવા
જ્ઞાનભાવને ન ઓળખે તો તેને પોતામાં ભેદજ્ઞાન થતું નથી, ને બીજા જ્ઞાનીને પણ તે
ઓળખી શકતો નથી. જ્ઞાનીનો ભાવ એટલે રાગથી જુદો પડેલો ચૈતન્યભાવ; રાગથી
જુદો પડેલો રાગ વગરનો ભાવ. તે રાગને કેમ કરે?
રાગથી જુદી એવી જ્ઞાનચેતના તે જ્ઞાનવડે જ ઓળખાય છે, રાગ વડે
ઓળખાતી નથી. માટે કહ્યું કે જ્ઞાનીની વાત જ્ઞાની જ જાણે; અજ્ઞાની તેને જાણી ન શકે.
પ્રશ્ન:– તો અજ્ઞાનીએ શું કરવું?
ઉત્તર:– અજ્ઞાનીએ અજ્ઞાન છોડીને જ્ઞાની થવું. પોતામાં રાગથી ભિન્નતા