: ૩૬ : : પોષ : ૨૪૯૬
* સાચા–ખોટાની પરીક્ષા *
* * * * *
ગતાંકમાં ૧૦ વાક્યો લખીને, તે સાચા છે કે ખોટા તેની પરીક્ષા
કરવાનું તમને સોપ્યું હતું. દશમાંથી ચાર વાક્યો (બીજું, ત્રીજું, સાતમું
ને દસમું) સાચા છે; બાકીનાં ભૂલવાળાં છે. તેનો ખુલાસો નીચે મુજબ છે–
(૧) એક સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ મરીને જ્યોતિષીદેવોનો ઈન્દ્ર થયો.–એ વાત સાચી
નથી, કેમકે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ કદી જ્યોતિષીદેવોમાં ઊપજતા નથી, વૈમાનિકદેવમાં જ
ઊપજે છે. જ્યોતિષી દેવોમાં ઊપજે તે વખતે જીવ મિથ્યાદ્રષ્ટિ જ હોય છે; ત્યારપછી કોઈ
જીવો આત્મજ્ઞાન કરીને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ થાય તે જુદી વાત છે.
(૨) એક સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ મરીને બીજી નરકમાં ગયો–એ વાત સાચી નથી;
સમ્યગ્દર્શન સહિત કોઈ જીવ કદાચિત (પૂર્વબદ્ધઆયુને કારણે) નરકમાં જાય તો તે
પહેલી નરકમાં જ જાય, બીજી નરકમાં જાય નહીં એ નિયમ છે. બીજી નરકોમાં ગયા
પછી ત્યાં સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરી શકે ખરો.
(૩) એક સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ મરીને પહેલી નરકે ગયો. (જેને અજ્ઞાનદશામાં
નરકનું આયુષ્ય બંધાઈ ગયું હોય ને પછી ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શન પામ્યો હોય તેવા જીવને
આ વાત લાગુ પડે છે.)
(૪) એક જીવે તીર્થંકરપ્રકૃતિ બાંધી ને પછી ત્રીજી નરકે ગયો,–એ વાત
સંભવે છે. નરકમાં ત્રણ નરક સુધી તીર્થંકરપ્રકૃતિની સત્તા હોઈ શકે છે. કોઈ જીવે
મિથ્યાત્વદશામાં નરકગતિનું આયુ બાંધી લીધું, પછી સમ્યગ્દર્શન પામ્યો ને
પ્રભુચરણમાં તીર્થંકરપ્રકૃતિ પણ બાંધી; પછી આયુષ્યના અંતિમ મુહૂર્તમાં ફરી
મિથ્યાત્વદશા પામીને તે જીવ (તીર્થંકરપ્રકૃતિ સહિત) ત્રીજી નરકમાં જાય; અને ત્યાં
ગયા પછી અંતર્મુહૂર્તમાં તે જીવ પાછો સમ્યગ્દર્શન પામી જાય છે. (આવા જીવો
ક્ષાયિક સમ્યગ્દ્રષ્ટિ નથી હોતા; ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શનનું અસ્તિત્વ પહેલી નરક સુધી જ
સંભવે છે, તેથી નીચે નહીં.)
(પ) એક જીવે તીર્થંકરપ્રકૃતિ બાંધી ને પછી ચોથી નરકે ગયો...એ વાત સંભવી
શકે નહીં. (ઉપરનો ખુલાસો વાંચવાથી તે સમજી શકાશે.)