Atmadharma magazine - Ank 315
(Year 27 - Vir Nirvana Samvat 2496, A.D. 1970).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 5 of 45

background image
: ૨ : : પોષ : ૨૪૯૬
શુદ્ધસ્વરૂપ આત્મા અનુભવાય છે; ને આવા શુદ્ધ આત્માનો અનુભવ કરતાં જ
સમ્યગ્દર્શન થાય છે.
સમયસારની ૧૧ મી ગાથા જૈનશાસનનો પ્રાણ છે, તેમાં સમ્યગ્દર્શનનો અમોઘ
ઉપાય આચાર્યદેવે બતાવ્યો છે.
વ્યવહારનય અભૂતાર્થ છે–એટલે શું? કે વ્યવહાર જેટલો જ આત્મા
અનુભવતાં શુદ્ધ આત્મા અનુભવમાં આવતો નથી; તેથી સમ્યગ્દર્શનને માટે તે
વ્યવહારનય અનુસરવા જેવો નથી; એ જ રીતે સમ્યગ્જ્ઞાન માટે, સમ્યક્ચારિત્ર માટે
પણ વ્યવહારનય અનુસરવા જેવો નથી; શુદ્ધ આત્માનો જ આશ્રય કરવા જેવો છે
કેમકે તેના જ આશ્રયે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર થાય છે. મોક્ષમાર્ગ શુદ્ધ આત્માના
આશ્રયે થાય છે. માટે શુદ્ધ આત્માનું સ્વરૂપ દેખાડનારો શુદ્ધનય જ ભૂતાર્થ છે. અને
વ્યવહારનય બધોય અભૂતાર્થ છે.
કર્મનો સંબંધ બતાવનારો વ્યવહારનય હો કે અશુદ્ધપર્યાયને બતાવનારો
વ્યવહારનય હો. નિર્મળ પર્યાયના ભેદરૂપ વ્યવહાર હો કે ગુણગુણીભેદરૂપ સૂક્ષ્મ
વ્યવહારનો વિકલ્પ હો,–તે કોઈના આશ્રયે આત્માનું સમ્યગ્દર્શન થતું નથી; એકરૂપ જે
ભૂતાર્થ શુદ્ધસ્વભાવ, તેના જ આશ્રયે સમ્યગ્દર્શન થાય છે.
શુદ્ધનય પોતે પર્યાય છે; પણ તેનો વિષય અખંડ શુદ્ધ આત્મા છે; અહીં તે
નય અને નયનો વિષય બંનેને અભેદ ગણીને ‘શુદ્ધનય તે ભૂતાર્થ છે’ એમ કહ્યું છે,
કેમકે શુદ્ધનયની પર્યાય અંતરમાં અભેદ થાય છે. ‘જ્ઞાન તે આત્મા’ એવા
ગુણભેદના સૂક્ષ્મ વિકલ્પો વડે પણ આત્મા પકડાય નહીં, તો પછી બીજા અશુદ્ધતાના
સ્થૂળ વિકલ્પની તો વાત જ શી? વ્યવહારના જેટલા પ્રકારો છે તે બધોય વ્યવહાર
આશ્રય કરવા જેવો નથી; અને શુદ્ધનિશ્ચય કે જે એક પ્રકારનો જ છે, તે જ એક
આશ્રય કરવા જેવો છે. તે એક સ્વભાવને દેખનારી અભેદદ્રષ્ટિમાં કોઈ ભેદો દેખાતા
નથી, એટલે વિકલ્પોનું ઉત્થાન તેમાં થતું નથી; અભેદના અનુભવમાં અતીન્દ્રિય
આનંદ અને નિર્વિકલ્પ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર એ બધું સમાય છે; તે જ
મોક્ષમાર્ગ છે. વ્યવહારના આશ્રયે મોક્ષમાર્ગ નથી. શુદ્ધનય ભૂતાર્થ છે, અને તેના જ
આશ્રયે ધર્મી જીવો મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરે છે.