: ૪: : પોષ : ૨૪૯૬
મલિન જ અનુભવે છે. અને કેટલાક જીવો પોતાના હાથે નિર્મળી ઔષધિ નાંખીને, જળ
અને કાદવને ભિન્ન કરીને, સ્વચ્છ જળને અનુભવે છે. અહીં શુદ્ધનય છે તે નિર્મળી
ઔષધિ જેવો છે. આત્મા સહજ એક નિર્મળ જ્ઞાયક ભાવરૂપ છે, તે શુદ્ધ છે; તેની
અવસ્થામાં કર્મના સંબંધથી અશુદ્ધતા છે એટલે જ્ઞાયકભાવ ઢંકાય ગયો છે–પર્યાયમાં
પ્રગટ નથી. ત્યાં અશુદ્ધતાને જ જોનારા, વ્યવહારમાં જ વિમોહિત હૃદયવાળા અજ્ઞાની
જીવો આત્માને અશુદ્ધ અનેકરૂપ જ અનુભવે છે, એકરૂપ જ્ઞાયકભાવને તેઓ ઓળખતા
નથી. પણ વિરલા સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જ્ઞાનીજીવો તો, નિર્મળી ઔષધિ જેવા શુદ્ધ નયવડે આત્મા
અને કર્મની અત્યંત ભિન્નતા જાણીને, શુદ્ધઆત્માને દેખે છે, શુદ્ધનયના બોધરૂપ
ભેદજ્ઞાન વડે પરભાવોથી ભિન્ન એવા જ્ઞાયકભાવને પ્રગટ અનુભવે છે. શુદ્ધનયવડે
તેઓ જ સાચા આત્માને દેખતા હોવાથી સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છે. જેઓ આવા શુદ્ધઆત્માને નથી
દેખતા, ને વ્યવહારનો આશ્રય કરીને આત્માને અશુદ્ધ જ અનુભવે છે તેઓ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ નથી.
શુદ્ધ આત્માને ઓળખ્યા વગર, અનુભવ્યા વગર બીજી કોઈ રીતે સમ્યગ્દર્શન થાય નહીં.
અહો, આચાર્યદેવે આ ગાથામાં સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ બતાવીને જૈનદર્શનનું
રહસ્ય ખોલ્યું છે. લાખ વાતની એક વાત છે કે–હે જીવો! મોક્ષમાર્ગને માટે તમે
શુદ્ધનયવડે શુદ્ધઆત્માને જાણીને તેનો જ આશ્રય કરો.
જીવનું જીવન
સિદ્ધ ભગવાન પણ જીવ છે; તેઓ રાગ–દ્વેષ અને
શરીર વગર, સદાય જ્ઞાન–આનંદમય જીવન જીવે છે.
તેમનો મહિમા વચનઅગોચર છે.
સિદ્ધભગવંતો સ્વયં પોતાના જ્ઞાન–આનંદમય
જીવનને ઉપજાવે છે, પણ ભાવકર્મ કે દ્રવ્યકર્મને ઉપજાવતા
નથી.
સંસારી જીવોને ચારગતિરૂપે ઊપજાવામાં રાગ–દ્વેષ
અજ્ઞાનભાવ તે કારણ છે, તથા દ્રવ્યકર્મ તેનું નિમિત્તકારણ
છે. પણ સિદ્ધભગવંતો પોતાના સ્વભાવ–પરિણામથી જ
સહજ જ્ઞાન–આનંદરૂપે ઊપજે છે, તેમાં બીજું કોઈ કારણ
નથી. કેમકે આત્માનો સ્વભાવ જ જ્ઞાન–આનંદમય છે; તે શરીરના સંબંધ વગર જ
ચૈતન્યપ્રાણથી જીવે છે. અને આવું સિદ્ધપદ તે આત્માનું નિજઘર છે.
અજ્ઞાની પોતાના આવા સ્વભાવને ભૂલીને રાગ–દ્વેષ–અજ્ઞાનથી તથા શરીરનાં
સંયોગથી પોતાનું જીવત્વ માને છે. સાચા જીવત્વની તેને ખબર નથી, પોતાના
નિજઘરની તેને ખબર નથી. જ્ઞાન–આનંદમય નિજઘરમાં રહીને સિદ્ધભગવંતો
ચૈતન્યજીવન જીવે છે. તે જ સાચું જીવન છે.