: १० : आत्मधर्म : वैशाख : २४९६
एकला अनुमानथी जाणवामां आवे ते शुद्धआत्मा नहीं; शुद्धात्मा तो प्रत्यक्षज्ञानथी
जाणवामां आवे छे.
जेम बीजाओवडे आ आत्मा एकला अनुमानवडे जणातो नथी, तेम आत्मा
पोते एकला अनुमानवडे परने जाणे एवो पण नथी एटले के अनुमाता मात्र नथी;
पण पोते प्रत्यक्षरूप थईने, ईन्द्रियादिथी जुदो पडीने, परने जाणे छे. छ द्रव्यने
जाणवानी ताकातवाळो आत्मा, एकला अनुमानवडे छ द्रव्योने नथी जाणतो;
स्वसंवेदन– प्रत्यक्षपूर्वकना अनुमानवडे जाणे ते साचुं छे. पोताना सर्वज्ञस्वभावनी
प्रतीतिपूर्वक परज्ञेयोने जाणे एवो आत्मा छे; एटले के आत्मा प्रत्यक्ष ज्ञाता छे.
जाणनारने पोताने जाण्या वगर परनुं साचुं ज्ञान थतुं नथी.
एकला रागरूप व्यवहारनी वात तो दूर गई, एकला परोक्षज्ञानरूप जे
व्यवहार, तेनाथी काम ल्ये ते पण खरो आत्मा नहीं; एकलुं अनुमान ज्ञान ते आत्मा
नहि, ने तेना वडे आत्मा जणाय नहीं, ने एकला अनुमानवडे आत्मा जाणे नहीं.
श्रवणना लक्षे थयेलुं ज्ञान तेना वडे आत्मा जणाय नहीं.
आ तो ज्ञानस्वभावी आत्मानुं घोलन छे. वीसेय बोलमां ज्ञानस्वभावी आत्मा
ज घूंटाय छे. अंतर्मुख थईने ज्यां ज्ञानस्वभावी आत्माने स्वसंवेदनमां लीधो तेमां आ
वीसे अर्थो समाई गया; तेणे पोतानी चेतनावडे अलिंगग्रहण आत्माने प्राप्त करी
लीधो.
आत्मा प्रत्यक्षज्ञाता छे. चैतन्यनो गुप्त चमत्कार, जे अनंत ज्ञान–आनंदनी
खाण छे, तेनी जगतने खबर नथी; क्षणिक अंश ईन्द्रियज्ञान के पुण्य–पाप तेने ज ते
पोतानुं स्वरूप माने छे पण अखंड स्वभावने नजरमां लेतो नथी. वस्तु
नित्यपरिणामी छे. नित्य–परिणामी न होय तो दुःख पलटीने सुखनुं कार्य थई शके
नहीं. नित्यस्वभावनी सन्मुख नजर करे तो महा निधान हाथमां आवे.
आत्मा जाणनार छे; ते जाणवानुं कार्य ईन्द्रियद्वारा नहि, रागद्वारा नहीं, एकला
अनुमानद्वारा नहीं पण प्रत्यक्ष ज्ञानद्वारा करे, एवो प्रत्यक्षज्ञाता आत्मा छे.
शुद्धउपयोगद्वारा आवा आत्मानी प्राप्ति थाय छे. बीजी रीते माने तो आत्मानी प्राप्ति
थती नथी. ज्ञातास्वभाव छे ते पोताना स्वभावना अंश वडे काम करनारो छे.
स्वभावथी विपरीत एवा ईन्द्रियो के रागादि भावो वडे जाणवानुं माने तो तेने आत्मा
प्राप्त नहीं थाय. भले मंदराग होय पण ते रागनी जात छे, ते ज्ञाननी जात नथी,
ज्ञानथी ते विरुद्ध छे; ते रागमां एवी ताकात नथी के आत्माने स्पर्शे–अनुभवे.