સમાન છે. માત્ર મનુષ્યપણું કે ઉત્તમ કુળ વગેરે મળવું તે કાંઈ ઉત્તમ જીવન નથી, પરંતુ
સ્વદ્રવ્યની સમજણ અને આનંદના અનુભવ સહિતનું જીવન તે જ સત્ય જીવન છે, તે જ
ઉત્તમ જીવન છે.
શ્રાવકપણું ને મુનિપણું પ્રાપ્ત થાય છે; અને તેનાથી પણ વિશેષ સુખની વૃદ્ધિ ઉત્તરોત્તર
વધતી જાય છે ત્યારે વીતરાગદશા ને અરિહંત પદની પ્રાપ્તિ થાય છે, ત્યારપછી
સિદ્ધપદનું સર્વોત્કૃષ્ટ જીવન પ્રાપ્ત થાય છે. આવા સર્વોત્કૃષ્ટ ફળની પ્રાપ્તિ ઉત્તમ જીવન
વડે (એટલે સ્વાનુભવના પ્રયત્ન વડે) જ થાય છે. અહા! શું તે જીવનનો ચમત્કાર
છે!–કે એક વખત તે ઉત્તમ જીવન પ્રાપ્ત થયું તો પછી તેના ફળમાં અનંત જ્ઞાન–દર્શન–
સુખના મોટા વૃક્ષો ફાલી નીકળ્યા. કઈ રીતે તે જીવનનો મહિમા કરવો? ખરેખર
સમ્યગ્દર્શન સહિતનું વીતરાગી જીવન તે જ આદર્શ ઉત્તમ આનંદી જીવન છે.
હવે ભિન્નતાના ભાન વડે આવું જીવન પ્રાપ્ત થતાંવેંત, કર્તાબુદ્ધિનો જે મહાન દોષ અનંત
સંસાર રખડાવનાર છે તે તરત નાશ પામે છે, અનાદિથી એમ મનાયું છે કે જડ શરીરથી
જ હું જીવું છું, એટલે જડનાં કાર્ય હું કરું છું, હું જ તેનો કર્તા છું, હું ન હોઉં તો કોઈ કાર્ય
ન થાય,–આવી અજ્ઞાન માન્યતારૂપ મિથ્યા અભિમાન આત્માની ઓળખાણ વડે જ ટળે
છે. તે ટળતાં ખોટી કર્તાબુદ્ધિનો નાશ થાય છે; અને જીવ જે ખોટા ભારથી ભારે ભારે
રહેતો હતો તે ખોટા ભારના નાશથી એકદમ હળવો (નિરાકૂળ) બની જાય છે. તેને
ભાવમરણ છૂટીને આત્મજીવન પ્રાપ્ત થાય છે. વળી, પુણ્ય વગેરે રાગને ધર્મ માની તે
પુણ્યની ક્રિયાને જ પોતાનું જીવન