: ૧૬ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર : ૨૪૯૭
લગ્નનું નામ સાંભળતાં જ અનંતમતી ચમકી, અને બોલી ઊઠી: પિતાજી! તમે
આ શું કહો છો? મેં તો બ્રહ્મચર્યવ્રત લીધું છે, ને આપ પણ તે જાણો છો. આપે જ મને
તે વ્રત અપાવ્યું હતું.
પિતાજી કહે: ‘બેટી, એ તો મારી નાનપણની ગમ્મત હતી; તેમ છતાં તે
ગમ્મતની પ્રતિજ્ઞાને પણ તું સત્ય માનતી હો તોપણ તે વખતે આઠ જ દિવસ પૂરતી
પ્રતિજ્ઞાની વાત હતી; માટે હવે તું લગ્ન કર. ’
અનંતમતીએ દ્રઢતાથી કહ્યું: પિતાજી! આપ ભલે આઠ દિવસનું સમજ્યા હો પણ
મેં તો મારા મનથી આજીવન બ્રહ્યચર્ય પ્રતિજ્ઞા ધારણ કરી છે. મારી પ્રતિજ્ઞા હું પ્રાણાન્તે
પણ તોડીશ નહીં; માટે આપ લગ્નનું નામ ન લેશો. ’
છેવટે પિતાજીએ કહ્યું; ‘ભલે બેટી, જેવી તારી ખુશી. પણ હવે તું અમારી સાથે
ઘેર ચાલ, અને ત્યાં ધર્મધ્યાન કરજે. ’
ત્યારે અનંતમતી કહે છે– ‘પિતાજી! આ સંસારની લીલા મેં જોઈ લીધી
સંસારમાં ભોગ–લાલસા સિવાય બીજું શું છે? એનાથી હવે બસ થાઓ. પિતાજી! આ
સંસારસંબંધી કોઈ ભોગોની મને આકાંક્ષા નથી. હું તો હવે દીક્ષા લઈને આર્જિકા થઈશ.
ને આ ધર્માત્મા–આર્જિકાઓની સાથે રહીને મારા આત્મિક સુખને સાધીશ.’
પિતાએ તેને રોકવા ખૂબ પ્રયત્ન કર્યો, પણ જેના રોમરોમમાં વૈરાગ્ય છવાઈ
ગયો હોય તે આવા અસાર સંસારમાં કેમ રહે? સંસારસુખોને સ્વપ્ને પણ ન ઈચ્છનારી
એવી તે અનંતમતી નિઃકાંક્ષભાવનાના દ્રઢ સંસ્કારબળે મોહબંધનને તોડીને
વીતરાગધર્મને સાધવા તત્પર બની હતી; તેણે પદ્મશ્રી–અર્જિકા સમીપ દીક્ષા અંગીકાર
કરી લીધી. અને ધર્મધ્યાનપૂર્વક સમાધિમરણ કરી, સ્ત્રીપર્યાયને છેદીને બારમા
દેવલોકમાં ઉપજી.
રમતાં રમતાં લીધેલા શીલવ્રતનું પણ જેણે દ્રઢપણે પાલન કર્યું અને સ્વપ્નેય
સંસારસુખને ન ઈચ્છયું. તેમ જ સમ્યક્ત્વથી કે શીલના પ્રભાવથી આવી ઋદ્ધિ મને
મળો–એવી આકાંક્ષા પણ જેણે ન કરી, તે અનંતમતી દેવલોકમાં ગઈ; અહા! દેવલોકના
આશ્ચર્યકારી વૈભવની શી વાત! પણ પરમ નિઃકાંક્ષતાને લીધે તેનાથી પણ ઉદાસ રહીને
તે અનંતમતી પોતાના આત્મહિતને સાધી રહી છે. ધન્ય છે એની નિઃકાંક્ષતાને
(–આ કથા, સંસારસુખની વાંછા છોડીને આત્મિકસુખને જ
સાધવામાં તત્પર થવાનું આપણને શીખવે છે.)