: વૈશાખ : ૨૪૯૭ આત્મધર્મ : ૨૫ :
તેના વડે જીવનું મૂલ્ય ઓળખાય નહીં; જીવનું સ્વરૂપ તેનાથી પાર છે.
૭. જીવ પોતે ઉપયોગમય છે; ઉપયોગ સ્વરૂપે જ તે અનુભવાય છે; અને આવા
અનુભવ વડે જ આત્માનું સાચું મૂલ્યાંકન થાય છે એટલે કે સમ્યગ્દર્શન ને
સમ્યગ્જ્ઞાન થાય છે.
૮. જેમ શ્રીફલમાં છોતાં કાચલી ને છાલ એ ત્રણેથી જુદું સફેદ મીઠું ટોપરું છે, તેમ
શરીર–કર્મ અને રાગાદિથી જુદું શુદ્ધ ચૈતન્ય આનંદમય આત્મતત્ત્વ છે.
૯. આ રીતે ચેતનસ્વરૂપ આત્મા અને રાગાદિ પરભાવો–એ બંનેને સર્વથા ભિન્ન
ઓળખીને જીવ પરભાવોથી જુદો પડે છે, અને જ્ઞાનભાવરૂપે જ રહે છે.
૧૦. જ્ઞાનમાત્ર ભાવમાં રાગાદિભાવોનો અભાવ છે, એટલે તેને કર્મબંધન પણ થતું
નથી. આ રીતે જ્ઞાનભાવ વડે જીવ બંધનથી છૂટીને મોક્ષ પામે છે.
૧૧. જે જીવ પોતે જિજ્ઞાસુ થઈને, મોક્ષનો અર્થી થઈને, મોક્ષનો ઉપાય પૂછે છે, તેને
આચાર્યદેવ આ મોક્ષની રીત સમજાવે છે.
૧૨. જેને મોક્ષની જિજ્ઞાસા હોય, જેને આત્માનું સ્વરૂપ સમજવાની ખરી જિજ્ઞાસા
હોય–એવા ગરજવાન શિષ્યને માટે આ શાસ્ત્ર–વ્યાખ્યા છે.
૧૩. દેહથી ભિન્ન આત્મા ચૈતન્યવસ્તુ છે, તેને રાગનો–દુઃખનો અનુભવ છે; જડને તે
અનુભવતો નથી; આનંદનો અનુભવ તેનો સ્વભાવ છે પણ તે આનંદની તેને
ખબર નથી. –છતાં તે આનંદનું સ્વરૂપ તો તેનામાં છે જ, તે કાંઈ ચાલ્યું ગયું
નથી. તે સ્વરૂપ અહીં ઓળખાવે છે.
૧૪. અજ્ઞાનીને સુખ દેખાય છે ને? –એ સુખ નથી, પણ જેમ સન્નોપાતીઓ રોગી
ત્રિદોષના રોગથી, હરખ કરીને પોતાને સુખી–નિરોગી માને, તેની જેમ અજ્ઞાની
મિથ્યાત્વાદિ ત્રિદોષથી દુઃખી હોવા છતાં ભ્રમણાથી જ પોતાને સુખી માને છે.
૧પ. ચેતન આત્મા પ્રજ્ઞાસ્વરૂપ છે, તેમાં કાંઈ રાગનો કે કર્મનો પ્રવેશ નથી; તે તો
જ્ઞાનમહિમાવંત ભગવાન છે.
૧૬. જે રાગાદિ ભાવો છે તે પ્રજ્ઞાથી જુદા છે, તેનો અનુભવ મલિન છે, અને તેનાથી
કર્મો આવતાં હોવાથી તે આસ્રવો છે. જીવની પર્યાયમાં આવા આસ્રવોનું
અસ્તિત્વ છે, પણ મૂળ પ્રજ્ઞાસ્વભાવમાં તે નથી.