Atmadharma magazine - Ank 341
(Year 29 - Vir Nirvana Samvat 2498, A.D. 1972).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 23 of 43

background image
: ૨૦ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૮
માર્ગણાસ્થાન કેટલાં છે?
માર્ગણાસ્થાનો મુખ્યપણે ૧૪ છે.––(તે દરેક માર્ગણા, તથા તેના પેટા ભેદ નીચે
કૌંસમાં બતાવ્યા છે–
૧ ગતિ ૪+૧ (ચારગતિ, તથા એક સિદ્ધગતિ)
૨ ઈન્દ્રિય પ+૧ (એકેન્દ્રિથી પંચેન્દ્રિય; તથા અતીન્દ્રિય)
૩ કાય ૬+૧ (પૃથ્વીકાયાદિ પાંચ સ્થાવર તથા ત્રસ એ છકાય, તથા એક અકાય)
૪ જોગ ૧૫+૧ (૪ મનના, ૪ વચનના, ૭ કાયાના, કુલ ૧પ યોગ, અને એક અયોગ)
પ વેદ ૩+૧ (સ્ત્રી–પુરુષ–નપુંસક ત્રણ વેદ, તથા એક અવેદ)
૬ કષાય ૪+૧ ક્રોધાદિ ૪ કષાય, તથા એક અકષાય)
૭ જ્ઞાન ૮ (મતિ આદિ પાંચ સમ્યગ્જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન)
૮ સંયમ ૭+૧ (૧ અસંયમ, ૧ સંયમાસંયમ, પ સંયમ કુલ ૭; તથા ૧ સંયમ–
અસંયમ બંનેથી પાર)
૯ દર્શન ૪ (ચક્ષુ–અચક્ષુ આદિ)
૧૦ લેશ્યા ૬+૧ (કૃષ્ણ–નીલ–કાપોત, પ્રીત–પદ્મ–શુક્લ છ લેશ્યા; ૧ અવલેશ્યા)
૧૧ ભવ્યત્વ ૨+૧ (ભવ્ય તથા અભવ્ય; તથા તે બંનેથી પાર)
૧૨ સમ્યક્ત્વ ૬ (ત્રણ સમ્યક્ત્વ; મિશ્ર, સાસાદન તથા મિથ્યાત્વ)
૧૩ સંજ્ઞિપ્ત ૨+૧ (સંજ્ઞી, અસંજ્ઞી; સંજ્ઞા–અસંજ્ઞા બંનેથી પાર)
૧૪ આહાર ૨ (આહારક, અનાહારક)
ઉપર મુજબ ૧૪ માર્ગણા છે. કઈ કઈ માર્ગણામાં ક્યાક્યા
ગુણસ્થાનવાળા જીવો હોય? તેની સંખ્યા કેટલી? તેનું ક્ષેત્ર કેટલું? તેનો કાળ
કેટલો? અને તેના ભાવો ક્યા? વગેરેનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન ‘ષટખંડાગમ’
વગેરે સિદ્ધાંતગ્રંથોમાં છે.
પ્રશ્ન:–૧૪ માર્ગણાઓમાંથી કઈ કઈ માર્ગણાઓ ‘નિરંતર’ છે? અને કઈ
માર્ગણાઓ ‘સાંતર’ છે?
ઉત્તર:–પ્રથમ નિરંતર અને સાંતરની વ્યાખ્યા: જે ગતિ વગેરે માર્ગણામાં કોઈને કોઈ
જીવ સદાય વિદ્યમાન હોય, જીવ વગરની ખાલી ન હોય, તે માર્ગણાને ‘નિરંતર’