: અષાઢ: ૨૪૯૮ આત્મધર્મ :૩૫:
જૈનધર્મનું જીવન એટલે પરમાર્થ આત્માની અનુભૂતિ
જૈનધર્મનું જીવન એટલે શુદ્ધનયદ્ધારા એક પરમભાવસ્વરૂપ આત્માની અનુભૂતિ આવી
અનુભૂતિ તે મોક્ષમાર્ગ છે, તે જૈનસિદ્ધાન્તનો સાર છે, તે મુમુક્ષુનું જીવન છે.
અંતરમાં નિર્વિકલ્પ થઈને જેઓ પરમભાવરૂપ શુદ્ધતત્ત્વને જ સાક્ષાત્ અનુભવે છે તેઓ
પરમભાવદર્શી છે, તેઓ તો શુદ્ધનયરૂપ પરિણમેલા છે, એટલે તેમને તો પર્યાયના
ભંગભેદરૂપ અનેક પ્રકારોને દેખાડનાર વ્યવહારને જાણવાનું હવે કાંઈ પ્રયોજન નથી.
ગુણગુણીના ભેદરૂપ વ્યવહારદ્વારા પણ જે પરમાર્થ અભેદ આત્મા બતાવવાનું પ્રયોજન હતું,
ને પરમાર્થતત્ત્વમાં જ જેઓ પહોંચી ગયા છે તેને જ અનુભવી રહ્યા છે તેમને હવે ગુણભેદ
વગેરેનું કાંઈ જ પ્રયોજન નથી.
જેઓ પરમાર્થતત્ત્વના નિર્વિકલ્પ અનુભવમાં સ્થિત નથી, ને વિકલ્પદશામાં છે. તેઓ
પર્યાયની તે–તે કાળની શુદ્ધતા તથા અશુદ્ધતાને જાણીને તેનો વિવેક કરે છે, એટલે તેમને
માટે તે–તે કાળનો વ્યવહાર જણાય છે તે પ્રયોજનવાન છે. ભલે તે આશ્રય કરવા જેવો
નથી, પણ જાણવા યોગ્ય તો છે જ. વ્યવહારને જાણતી વખતે પણ એની દ્રષ્ટિમાં તો એકરૂપ
શુદ્ધ પરમાર્થતત્ત્વનો જ આદર છે.
જે પર્યાય શુદ્ધનયરૂપ થઈને પરમાર્થસ્વભાવના અનુભવમાં વર્તે છે તે તો એકરૂપ શુદ્ધ
થયેલી છે. તેને તો અભેદના અનુભવમાં કોઈ ભેદનું–વ્યવહારનું લક્ષ નથી. પણ તે જીવ
જ્યારે વ્યવહારમાં હોય ત્યારે અપૂર્ણ દશા અને તેમાં અશુદ્ધતા, નિમિત્ત વગેરે વ્યવહારને
જાણે છે. અંદરમાં તે વખતે પણ ભાન તો છે કે આ વ્યવહારનો આશ્રય છોડીને પરમાર્થના
અનુભવમાં ઠરવું તે જ પ્રયોજનરૂપ છે.
ધ્યાનવડે જેઓ શુદ્ધસ્વભાવમાં એકાગ્ર થઈને, શુદ્ધ સોના જેવા શુદ્ધઆત્માને અનુભવે છે
તેને અશુદ્ધતાનો અનુભવ રહેતો નથી, એટલે અશુદ્ધતાને દેખનાર વ્યવહારનું તેમને કોઈ
પ્રયોજન રહ્યું નથી. સાધકદશામાં વ્યવહારમાં ઘણાં પ્રકારો હોય છે; જ્યારે જે પ્રકારે હોય
ત્યારે તે પ્રકારોને વ્યવહારનય જાણે છે. પણ શુદ્ધનયમાં જેઓ લીન નથી તેમને તે
વ્યવહારનું જ્ઞાન પ્રયોજનરૂપ છે. જેઓ શુદ્ધનયથી