: ૧૦ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ર૪૯૯
સાચી શાંતિની શોધમાં.
જેમ તરસ્યા જીવને પાણી પીધા પહેલાંં પણ સરોવરના કિનારે
આવતાં પાણીની ઠંડક વેદાય છે... તેમ સમ્યક્ત્વસન્મુખ જીવ શાંતિના
સમુદ્રના કિનારે આવેલો છે... તેને શું થાય છે? તેનું આ વર્ણન છે.
[૬]
[લે. શૈલેશકુમાર અનંતરાય ગાંધી, વડોદરા]
સમ્યગ્દર્શન થતાં પહેલાંં આત્મસન્મુખ જીવની રહેણી–કરણી તથા વિચારધારા
કેવા પ્રકારની હોય? તથા સમ્યગ્દર્શન થયા પછી તેની રહેણી–કરણી અને વિચારધારા
કેવા પ્રકારની હોય? –આ સંબંધમાં સૌથી પ્રથમ લખવાનું કે ‘ખરેખર સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જ
સમ્યગ્દ્રષ્ટિના અંતરને જાણી શકે છે. ’ અમારા જેવા જિજ્ઞાસુ જીવો તેને ઓળખવા માટે
પ્રયત્ન કરે છે, ને તેવી દશાની ભાવના ભાવે છે. તેમની ઓળખાણ તે ભેદજ્ઞાનનું કારણ છે.
જીવ અનંતકાળથી દુઃખી થઈ રહ્યો છે; તે દુઃખ પરના કારણે નથી, પણ પોતાના
સ્વભાવને ભૂલીને પરભાવથી તે દુઃખી થઈ રહ્યો છે. –આમ જેને અંતરમાં દુઃખનું વેદન
લાગે છે તે સુખપ્રાપ્તિનો પુરુષાર્થ કરે છે. તેને કોઈ ને કોઈ પ્રકારે સત્ દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રનું
નિમિત્ત મળી જાય છે; અને તેમણે બતાવેલા માર્ગને તે જીવ ઉત્સાહથી આદરે છે. તે
આત્મસન્મુખ જીવ માત્ર બાહ્યનિમિત્તમાં અટકતો નથી, પણ તે ગુરુવાણી
શાસ્ત્રસ્વાધ્યાય વગેરે દ્વારા અંતરમાં સુખ–પ્રાપ્તિનો રસ્તો ખોજે છે. જેમ જેમ રસ્તો
મળતો જાય છે તેમતેમ તેનો પ્રમોદ વધતો જાય છે; હજી ખરેખર શાંતિ મળી નથી હોતી
છતાં પણ શાંતિ લાગતી હોય છે. જેમ તરસ્યા જીવને પાણી મળ્યા પહેલાંં પણ
સરોવરના કિનારે આવતાં પાણીની ઠંડક વેદાય છે તેમ સમ્યક્ત્વસન્મુખ જીવ શાંતિના
સમુદ્રના કિનારે આવેલો છે, તેને તે પ્રકારની શાંતિ પોતામાં દેખાય છે. જેમજેમ
ચૈતન્યનો મહિમા ભાસતો જાય છે તેમ તેમ જગતના પદાર્થો પ્રત્યે તે ઉદાસીન થતો
જાય છે. મારે આ જગતથી કશું કામ નથી, અને હું પણ આ જગતને કાંઈ કરી દઉં તેમ
નથી. આ જગત માટે હું, અને મારે માટે આ જગત, કંઈ પણ કાર્યકારી નથી. –આવા
વૈરાગ્યવિચાર દ્વારા પરથી જુદાઈ જાણીને તે પોતાના આત્માને સાધવા તરફ વળે છે.