જીવ–અજીવની ભિન્નતાનું ભાન ન હોય તે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ કેવો? તે તો પોતાને રાગીપણે
જ અનુભવતો થકો મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
ગુણગુણીભેદના વિચારરૂપ રાગ) છે તે બધાયને બાદ કરતાં, તેના અભાવરૂપ શુદ્ધ
જ્ઞાનસત્તા છે; પણ જો રાગના કોઈપણ અંશને રાગરૂપે ન જાણતાં તે રાગના અંશને જ્ઞાન
સાથે મેળવે, કે તે રાગઅંશને જ્ઞાનનું સાધન માને, તે રાગમાં શાંતિ માને,–તો તે જીવે
રાગ વગરના શુદ્ધજ્ઞાનને જાણ્યું જ નથી.–તેને નથી તો રાગનું સાચું જ્ઞાન, કે નથી જીવના
જ્ઞાનસ્વભાવનું સાચું જ્ઞાન;–જીવ અજીવના જ્ઞાન વગરનો તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
નાંખ. ૨૧ પ્રકારના ઉદયભાવોનો કોઈ અંશ જ્ઞાનમાં નથી. આવા જ્ઞાનને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ
અનુભવે છે. આવું શુદ્ધજ્ઞાન તે નિજપદ છે, ને બીજા બધાય પર પદ છે.
નથી. રાગમાં જેને શાંતિ લાગે તેણે રાગથી ભિન્ન ચૈતન્યનો સ્વાદ ચાખ્યો નથી. બાપુ!
તારી શાંતિ રાગ વગરની છે. શુભાશુભ રાગ તે તો આકુળતા છે. અશુભની અપેક્ષાએ
શુભરાગને ભલે ઠીક કહેવાય, પણ ચૈતન્યની શાંતિથી તો તે અશુભ કે શુભ બધો રાગ
જુદો છે, તેમાં જરાય શાંતિ નથી, તે પોતે દુઃખ છે, તેનું ફળ દુઃખ છે. ધર્મી તે વખતે જ
તેનાથી ભિન્ન પોતાની શાંતિને અનુભવે છે.–આવો ભેદજ્ઞાનનો પ્રતાપ છે. આવા
ભેદજ્ઞાન વગર શુભરાગની ક્રિયાઓ કરે ને તેનાથી પોતાનું હિત થશે એમ માને તો તે
જીવ મિથ્યાષ્ટિ છે; રાગમાં લીન હોવા છતાં, અને રાગથી ભિન્ન ચૈતન્યતત્ત્વનું ભાન ન
હોવા છતાં, પોતાને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ માનીને પ્રવર્તે છે તેને તો સિદ્ધાંતમાં પાપી કહ્યા છે, કેમકે
મિથ્યાત્વ જેવું મોટું બીજું કોઈ પાપ નથી.