: ચૈત્ર : ૨૪૯૯ આત્મધર્મ : ૩૧ :
સ્વ – પરનું ભેદજ્ઞાન આત્માની સમ્પૂર્ણતા દેખાડે છે
* * * * *
વારંવાર પરથી ભિન્નતા ને પરનું અકર્તૃત્વ સમજાવીને આચાર્યદેવ જીવને પરથી
પાછો વાળીને પોતાથી પૂર્ણ એવા સ્વદ્રવ્ય તરફ વાળવા માગે છે; ને નિત્ય સમ્પૂર્ણ એવી
સ્વશક્તિથી ભરેલો આત્મસ્વભાવ દેખાડવા માંગે છે. વસ્તુસ્થિતિથી સ્વ ને પર બંને
તદ્ન જુદા છે, પરની પૂર્ણતા પરમાં ને સ્વની પૂર્ણતા સ્વમાં; સ્વનો અંશ પરમાં નહિ, ને
પરનો અંશ સ્વમાં નહિ.
જો આવી વસ્તુસ્થિતિને સમજે તો જડને વિષેથી સ્વસ્વરૂપનું અભિમાન મટે, ને
સ્વસ્વરૂપ પ્રગટે. માટે આવી યર્થાથ વસ્તુસ્થિતિ વિચાર કરીને નક્ક્ી કરો.
ભાઈ, પરદ્રવ્ય તારું નથી, તેનું કોઈ કાર્ય તારું નથી, ને તે તને જરાય સુખરૂપ
નથી; એવુંજે ભિન્ન પરદ્રવ્ય તેને ભ્રાન્તિથી તેં તારું માન્યું છે ને સ્વમાં એકત્વપરિણતિ
છોડીને તેં પરમાં એકત્વ માન્યું છે, તે દુઃખદાયી છે. માટે વસ્તુ સ્વરૂપને સમજ તો તારી
પરમાંથી એકત્વુદ્ધિ પરમ સુખ પ્રગટે.–ભેદજ્ઞાન વિના સિદ્ધ થાય નહિ.
જ્યાંસુધી પરદ્રવ્યના કર્તૃત્વના વેગથી જીવ પાછો ન વળે ત્યાંસુધી સ્વદ્રવ્યની
સમ્પૂર્ણતા તરફ તેનું વલણ ન વળે, ને સ્વગુણની શાંતિ તેને મળે નહિ.
પરનું કર્તૃત્વ માનનારના હાલ કેવા છે તે નીચેના પદમાં બતાવ્યું છે:
સસા–શીંગનું વહાણ જ કર્યું,
મૃગતૃષ્ણામાં જઈને તર્યું;
વંધ્યા–સૂત બે વહાણે ચડ્યા,
ને ખ–પુષ્પના વસાણાં ભર્યા.
* જેમ સસલાનાં શીંગડાનું વહાણ બને જ નહિ, કેમકે સસલાને શીંગડું હોતું જ
નથી;
* મૃગજળમાં વહાણ તરે નહિ કેમકે ત્યાં પાણી જ નથી;
* વંધ્યાસૂત વહાણમાં ચડે નહિ કેમકે વંધ્યાને સૂત હોય જ નહિ.
* ને આકાશનાં પુષ્ય કોઈ ભરે નહિ કેમ કે તે હોતાં જ નથી.