ગહનતા, અંતરના સ્વાનુભવવડે જ પાર પમાય તેવા છે. ચૈતન્યના બાગમાં જ્યાં
અતીન્દ્રિય આનંદના ફૂવારા ઊછળે છે–તેમાં પ્રવેશીને, આનંદધામમાં અવિચળપણે
ધર્મીજીવ મોક્ષને સાધે છે. તે અતીન્દ્રિય ચૈતન્યરસનો સ્વાદીયો થયો છે, ત્યાં બાહ્ય
વિષયોના સ્વાદમાં ક્્યાંય તેને ચેન પડતું નથી; વિષયોનું વેદન તો વિષ જેવું લાગે છે.
ચૈતન્યના પરમ અચિંત્ય આનંદ પાસે તેને દુનિયાનો પ્રેમ ઊડી ગયો છે. તેની અંતરની
મીઠી–મધુરી સમ્યક્દષ્ટિ નિઃશંકપણે પ્રતીત કરે છે કે ત્રિકાળ સહજ સ્વભાવમાં મને
સહજ જ્ઞાન–સહજ દ્રષ્ટિ અને સહજ ચારિત્ર સદાય જયવંત વર્તે છે; અને સહજ શુદ્ધ
ચેતના પણ અમારા પરમતત્ત્વમાં સુસ્થિતપણે સદા જયવંત વર્તે છે. અમારા આત્મામાં
આવા સહજ ચેતનાને અમે સદા જયવંત દેખીએ છીએ, તેમાં ક્્યાંય રાગાદિ પરભાવો
જયવંત નથી. આત્માનો પરમ ગંભીર મહિમા જેવો છે તેવો જ સંતો બતાવે છે. જે સત્
‘છે’ તેનાથી વધારે કાંઈ નથી કહેતા. અહા, ચૈતન્યના મહિમાની શી વાત! અંતરના
અનુભવ વગર એના મહિમાનો પાર પમાય તેમ નથી. આત્માનો સાક્ષાત્ અનુભવ
થતાં પર ભાવો જુદા રહી જાય છે, ચૈતન્યની શાંતિના અનુભવમાં તે એકમેક થતાં
નથી, કેમકે તેની જાત તદ્ન જુદી છે, તેના અંશો તદ્ન જુદા છે, આવી અપૂર્વ
આત્મશાંતિનું વેદન તે જિનવાણીના અભ્યાસનું ફળ છે.
રાગાદિથી અત્યંત જુદું પરમ નિરપેક્ષ ચૈતન્યતત્ત્વ દેખાડે છે, તે તત્ત્વની સન્મુખ થતાં જ
અંદર આનંદના અમૃતની લહેરો ઊઠે છે. તેથી તેમાં નિમિત્તરૂપ જિનવાણીને પણ
અમૃતથી ભરેલી કહી છે. અહો, વીતરાગી પરમાગમ તો ખોબા ભરી ભરીને
ચૈતન્યરસના ઘૂંટડા પીવડાવે છે.–પણ ભાવશ્રુતવડે તેનું રહસ્ય જે સમજે તેને તે
ચૈતન્યરસનો સ્વાદ આવે; એકલા શબ્દોમાંથી ચૈતન્યરસનો સ્વાદ ન આવે.
સ્વાદ લેતો–લેતો મારો આત્મા મોક્ષને સાધી જ રહ્યો છે. કેવળજ્ઞાનમાં જ