વાત છે; તેમાં વિકાર ન આવે. ત્યાં ૪૨ મી શક્તિમાં જે કર્તૃત્વશક્તિનું વર્ણન કર્યું છે તે
કર્તૃત્વશક્તિ તો બધા જીવોમાં છે, સિદ્ધમાંય તે કર્તૃત્વ છે. તે કર્તૃત્વમાં રાગાદિ ન આવે.
અને પ્રવચનસારમાં કર્તૃનયથી જે કર્તાપણાનું વર્ણન કર્યું છે તેમાં તો રાગના કર્તાપણાની
વાત છે, તે ત્રિકાળી સ્વભાવરૂપ ધર્મ નથી પણ એક ક્ષણપૂરતી પર્યાયનો ધર્મ છે; તે
પર્યાય આત્માની છે, તેથી તેને આત્માનો ધર્મ કહેવાય છે.
પોતાની પર્યાયમાં ધારી રાખે છે ત્યા સુધી તે આત્માનો પોતાનો ધર્મ છે ને તેનો કર્તા
આત્મા છે. પોતાની પર્યાયમાં થાય છે માટે તેને પોતાનો ધર્મ કહ્યો છે, તે ત્રિકાળ નથી
પણ ક્ષણિક પર્યાયપૂરતો છે. કર્તૃનયથી આ રાગના કર્તાપણાને જાણનાર જીવ તે જ
વખતે તેના અકર્તાપણે પણ પરિણે છે. કેમકે રાગના કર્તાપણા વખતે જ બીજા અનંત
ધર્મોમાં જે શુદ્ધ ચૈતન્યપરિણમન છે તેમાં રાગનું કર્તૃત્વ નથી. – આમ (કતૃત્વ તેમ જ
અકર્તુત્વ) બંને ધર્મો સાધકને એક સાથે છે.
(અનંત ધર્મવાળું) છે તેના બધા પડખાંને જાણતાં જ્ઞાનનું વલણ શુદ્ધ સ્વભાવ તરફ
જ વળે છે એટલે પર્યાયમાંથી રાગનું કર્તૃત્વ ટળે છે ને શુદ્ધતાનું કર્તૃત્વ પ્રગટે છે.
રાગનો કર્તા તે વ્યવહાર છે ને રાગનો અકર્તા (સાક્ષી) તે નિશ્ચય છે. ધર્મી બંનેને
જેમ છે તેમ જાણે છે.