જ આખો આત્મા નથી માનતો. પરંતુ તે જ વખતે જ્ઞાન –આનંદ વગેરે અનંત ધર્મવાળા
શુદ્ધઆત્માને તે શ્રુતજ્ઞાનમાં સ્વીકારે છે, ને શુદ્ધઆત્માને જોનારો રાગમાં અટકી જતો
નથી, એટલે કે ‘રાગપણે જ હું રહીશ’ એમ તે પ્રતીત કરતો નથી; તેને તો એમ
નિઃશંકતા છે કે હું મારા ચૈતન્યસ્વભાવપણે પરિણમીને અલ્પકાળમાં જ આ રાગનો
અભાવ કરી નાંખીશ. અત્યારે રાગપણે જેટલું પરિણમન છે તેટલો મારો ધર્મ છે, તે
રાગનું દુઃખ પણ મને વેદાય છે; – કાંઈ ધર્મી થાય એટલે તેને રાગનું દુઃખ ન વેદાય –
એમ નથી. ધર્મી પણ પોતામાં જેટલો રાગ છે તેટલું દુઃખ સમજે છે – પણ એટલું ખરૂં કે
તે દુઃખ વખતે પણ સમ્યગ્દ્રર્શનાદિથી જે અપૂર્વ આત્મશાંતિનુ વેદન પ્રગટ્યું છે તે વેદન
પણ વર્તે જ છે, અને તે વેદનમાં રાગનો કે દુઃખનો અભાવ છે એકકોર અપૂવ શાંતિ ને
એકકોર રાગનું દુઃખ–બંને ભાવ ધર્મીને પર્યાયમાં વર્તે છે, ને તે બન્નેને ધર્મી પોતામાં
જાણે છે.
*
અભિપ્રાયને તે સમજ્યો જ નથી. હે ભાઈ! કર્તૃધર્મ તો તે ક્ષણિક પર્યાયપૂરતો છે,
ત્રિકાળ નથી; તે જ વખતે ત્રિકાળી ચેતન દ્રવ્ય તો રાગના કર્તૃત્વ વગરનું જ છે. કર્તૃધર્મ
કોનો છે? આત્મદ્રવ્યનો છે; તે આત્મદ્રવ્ય કેવું છે? અનંત ધર્મના પિંડરૂપ શુદ્ધ
ચૈતન્યમાત્ર છે. આવા શુદ્ધ આત્માની દ્રષ્ટિપૂર્વક, કર્તૃનયથી રાગનું કર્તાપણું જેણે જાણ્યું
તેને રાગ લંબાતો નથી, કેમ કે તે જ કાળે અકર્તુનયે આત્માનો સ્વભાવ રાગાદિનો
અકર્તા જ છે – એમ પણ તે જાણે છે.
*
ક્યાં છે? કોની સામે મીટ માંડીને તું આત્માના કર્તૃધર્મને કબુલે છે? તારી નજરની મીટ
વિકાર ઉપર છે કે ચૈતન્યમય આત્મદ્રવ્ય ઉપર? વિકાર ઉપર મીટ માંડીને આત્માના
ધર્મનું યથાર્થ જ્ઞાન થતું નથી, આત્મદ્રવ્યની સામે મીટ માંડીને જ તેના ધર્મનું યથાર્થ
જ્ઞાન થાય છે. માટે