: કારતક : ૨૫૦૦ આત્મધર્મ : ૩૧ :
હે ભવ્ય! હવે આવા ભેદજ્ઞાન બળવડે તારા આત્માને સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ
મોક્ષપંથમાં તું પરિણમાવ.
નિર્મળપર્યાયમાં આત્માને સ્થાપ–એમ કહો, કે આત્માના સ્વભાવમાં પર્યાયને
એકાગ્ર કર–એમ કહો, બંનેનું તાત્પર્ય એક જ છે; દ્રવ્ય પર્યાયની અભેદ અનુભૂતિમાં
‘આ પર્યાય ને આ દ્રવ્ય’ એવા વિકલ્પો નથી, ભેદ નથી. જે આવી અનુભૂતિ કરે તેણે
પોતાના આત્માને મોક્ષમાર્ગમાં સ્થાપ્યો છે.
જુઓ, અહીં “દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રના પરિણામને તું આત્મા તરફ વાળ”–એમ
કહેવાને બદલે, “તારા આત્માને દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રમાં સ્થાપ”–એમ કહ્યું, એટલે
રત્નત્રયની મોક્ષમાર્ગપર્યાયરૂપે તારા આત્માને પરિણમાવીને તેમાં જ આત્માને સ્થાપ.
પહેલાંં બીજી ગાથામાં, ‘દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રમાં જે સ્થિત છે તે સ્વસમય છે’ એમ કહ્યું
તેનો જ આ ઉપદેશ છે.
કોઈ કહે: પર્યાય તો અસ્થિર છે તેમાં આત્માને સ્થાપવાનું કેમ કહો છો? તો કહે
છે કે જ્યાં દ્રવ્ય–પર્યાયના ભેદનો વિકલ્પ છોડીને અભેદઅનુભૂતિરૂપ થયો ત્યાં આત્મા
નવી–નવી સમ્યક્ત્વાદિ નિર્મળપર્યાયરૂપે જ પરિણમ્યા કરે છે એટલે તે આત્મા
મોક્ષમાર્ગમાં જ નિશ્ચલ રહે છે; તેથી તેણે મોક્ષમાર્ગ પર્યાયમાં પોતાના આત્માને નિશ્ચલ
સ્થાપ્યો છે.
હે ભાઈ! તું અત્યારસુધી પરમાં વળ્યો–હવે તું સ્વમાં વળ! પરમાં પણ તું તારા
અપરાધથી જ વળ્યો હતો, ને હવે સ્વમાં તું તારા ગુણથી જ (–ભેદજ્ઞાનના બળથી જ)
વળ.
“જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના, પામ્યો દુઃખ અનંત”
–જુઓ, આ સ્વરૂપની અણસમજણ તે બંધપંથ છે. અને–
“સમજાવ્યું તે પદ નમું શ્રી સદ્ગુરુ ભગવંત”
–ગુરુઉપદેશઅનુસાર પોતે પોતાનું સ્વરૂપ સમજ્યો તે મોક્ષપંથ છે.
સંસારમાં રખડ્યો તે પોતાના દોષથી; દોષ કેટલો?–કે પરદ્રવ્યને પોતાનું માન્યું
તેટલો. સ્વ પરના ભેદજ્ઞાનરૂપ પ્રજ્ઞાગુણવડે જીવ પોતે જ પોતાને બંધમાર્ગથી પાછો
વાળીને મોક્ષપંથમાં સ્થાપે છે. અનાદિથી બંધમાર્ગમાં રહ્યો હોવા છતાં